در همایش جشنهای ایرانی بر لزوم حمایت سازمان میراث فرهنگی از ثبت ملی جشنهای ایرانی تاکید شد.
به گزارش «هنرنیوز » عصر دیروز 24 مهرماه همایش جشنهای ایران (مهرگان) از سوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی افراز برگزار شد.
در این مراسم دکتر شروین وکیلی جامعه شناس با بیان اینکه زمان و مکان در هرجا به شکلی معنایی را دربر‌می‌گیرد، تصریح کرد : رخدادهای کیهانی، رخدادهای طبیعی، کوه، رودخانه، آبشارو ... که دارای عظمتی هستند در زمان مقدس و مکان مقدس مورد توجه قرار می‌گیرند.
وی افزود: به نظر می‌رسد جشن حضور مشترک آدمها در زمان مقدس در مکان مقدس است. زمان مهمترین رکن یک جشن است.
وکیلی ادامه داد: جشن به معنای ستایش کردن است و در ایران باستان آنچه در جشنها انجام می‌شده در واقع مراسم دینی بوده است.
وی با بیان اینکه زندگی، هستی و حیات امر پسندیده‌ای محسوب می‌شده اظهار کرد: برخورداری از خوردن، نوشیدن و شاد بودن شکلی از عبادت و تجربه امری مقدس به حساب می‌آمده،این تجربه نیاز به مکان و زمان مقدس داشته است.
وی تاکید کرد: آنچه در مورد نوروز، سده و مهرگان می‌توان گفت این است که آنها بازمانده‌هایی از مکانها و زمان‌های مقدس هستند. این طور به نظر می‌رسد که تمام جوامع انسانی تجربه مشترکی از زمان و مکان خاص داشتند .تجربه مردم در دور هم جمع شدن و اجرای آیینها و مناسک و رفتارها سبب می‌شود این حضور مطلق را به صورت جمعی تجربه کنند.
این جامعه شناس گفت: اصولا در تمام جوامع تمام ارتباط جمع‌های انسانی آمیخته به حضور در زمان و مکان قدسی است،اما چند نکته جشنهای ایرانی مثل جشن مهرگان را از سایر جشنها متمایز می‌کند.
وی با اشاره به اینکه جشن مهرگان یک سابقه تاریخی کهن دارد، تشریح کرد: در مورد بزرگداشت این روزباید گفت در این روزمهر به تعبیری خورشید پاییزه، خورشیدی کم رنگ می‌شود و پاییز را آشکارا شروع می‌کند.چنین موقعیتی یک ارتباط مستقیم با جرم کیهانی یعنی خورشید دارد.
وکیلی ادامه داد: مهرگان از دیرباز با خورشید و خدای مهر ارتباط داشته است.مهرگان را در زمانی جشن می‌گرفتند که خورشید روی پنهان می‌کرده، مهرگان زمان آغاز کم شدن حضور نور و خورشید، آغاز چیره شدن سرما و چیره شدن زمستان است.
وی افزود: این جشن پیش از دین زرتشت در هزاره سوم پیش از میلاد در بین اقوام ایرانی رواج داشته،اقوامی که به ایران کوچیده‌اند و یا قبایلی چون سکاها،سرمدها و...، تبار ایرانی نژادی که تعدادی از آنها به شمال هند و یا جنوب سیبری رفتند،خدایی به نام مهر داشتند. این دورانی است که اقوام ایرانی چند خدایی بودند.
این جامعه شناس بیان کرد: یک دوره‌ای مهرگان علامت روی پنهان کردن مهر و بزرگداشت پیمان مهر با مردم است. پیمانی که باعث می‌شود مهر دوباره در نوروز بازگشت داشته باشد.
وی گفت: به احتمال زیاد جمشید شکل زمینی شده از مهر در قالب شاه پهلوان بزرگ است که کردارها و مناسکش به مهر شباهت دارد. این دوران،دوران پیش از زرتشت و هزاره پیش از میلاد است.
وکیلی با بیان اینکه بعد از این دوران ما یک دستگاه دینی یکتا پرستی و خداپرستی داریم، متذکر شد :در این زمان مهر نقش فرشتگان را پیدا می‌کند و جلوه‌ای از آفریده های ایزد است. در این دوران هم مهرگان را جشن می‌گرفتیم و این بدان معنا است که این سیستم در سلسله مراتبی از تقدس معنی می‌یابد.
وی تاکید کرد: اگردر قبایل باستانی، برای یکی از خدایان در کنار خدایان دیگر جشن برپا می‌شد،بعد از آن مهرگان به عنوان آیین؛در یک سیستم نظام‌مند متحد که دارای یک خدا بود، جشن گرفته می‌شد.
وکیلی اظهار داشت: در عربی کلمه جشن،"مهرجان" را تداعی می‌کند که همان مهرگان پارسی است.اما طبیعی است که اعراب زمانی که از مهرجان صحبت می‌کنند منظورشان عید قربان و آیین‌های مربوط به مراسمی چون مراسم حج است.
وی تاکید کرد: آنچه به عنوان جشن می‌شناسیم،ممکن است سابقه طولانی و دوره های متفاوت داشته باشد. وقتی جشن می‌گیریم به معنای ملی آن توجه داریم تا معنای دینی و جشن مهمترین ویژگی‌اش این است که در دوره‌های تاریخی متفاوت جلوه‌ها و معانی گوناگونی دارد.
وی با بیان اینکه جشنهای ایرانی نسبت به جشنهای سایر تمدنها متفاوت است، گفت: مهمترین ویژگی جشنهای ایرانی این است که به شکل عجیبی دیرپا هستند (مثل جشن مهرگان )،به ندرت جشنی داریم که اینقدر قدمت داشته باشد، البته جشن نوروز نیز از همین قدمت برخوردار است.
وکیلی تشریح کرد: جشن نوروز در زمان کنونی دلالت بر نو شدن جهان دارد.جشنی که با ظهور بهار، ایرانیان قدیم منتظرند تا کلیت گیتی را یکبار دیگر گوشزد کنند. این جشنها با این ساختار به احتمال زیاد از دوره هخامنشی وجود داشته اما هزار سال پیش از آن همین مراسم در بابل جشن گرفته می‌شد.
وی افزود: حال نوروز یکی از کهن‌ترین جشنها،از یک زمینه سومری برخوردار است، نسخه بابلی دارد اما به شکل کاملا ایرانی جشن گرفته می‌شود و همچنان زنده و پا برجاست.
وکیلی ویژگی دیگر این جشنها را داشتن لایه‌های متفاوت معنایی ارزیابی کرد و گفت: بابلی‌ها یکتاپرست نبودند و جشن نوروز برای آنها جنگ ظلم و نور و پیروزی نور بوده در صورتی که این تصویر با تصویر امروزی کاملا متفاوت است. ما امروز از نوروز به نو شدن طبیعت تعبیر می‌کنیم پس دومین ویژگی جشنهای ایرانی لایه لایه بودن آنها است که به طور اندام‌وار این لایه‌ها به هم متصلند و عناصر جدید می‌آفرینند.
وی تصریح کرد: سومین ویژگی این است که جشنها خیلی علمی هستند و شما می‌توانید به اشکال متفاوت زمان و مکان قدسی را تعریف کنید. مثلا پای فلان کوه یا درخت مقدس است یا زمان درو گندم‌ها مقدس است.در ایران زمین زمانها و مکانهای جشنها خیلی انتزاعی‌اند و به تعبیری علمی‌اند.
این جامعه شناس با اشاره به این مطلب که نوروز تنها جشنی است که با آغاز سال همراه است که به لحاظ اختر شناسی محاسبه شده، اظهار داشت: سال خورشیدی ما همان است که خیام محاسبه کرده او نیز تقویم‌های خورشیدی سابق را اصلاح کرده است. نوروز با دقیقه، ثانیه و در زمان مشخص محاسبه می‌شود، جشنی است که خیلی علمی و اخترشناسانه است. جالب آنکه اجشن های ایرانی متعلق به کل مکانها هستند و درگستره زمین جاریند.
وی ادامه داد: همین طور جشن شب یلدا در اول زمستان یا جشن مهرگان در نیمه مهر زمانی که نور مهر کم رنگ شده و در لحظه ظهور سرمای پاییزه آشکار می‌شود .همه بیانگر آنند که سومین ویژگی محاسبات علمی و انتزاعی جشنهای ایرانی است .
وکیلی گفت: چهارمین ویژگی جشنهای ایرانی این است که تمام مناسک و آداب دینی همگی شادمانه هستند. یعنی در تمام جشنها مردم شاد می‌خورند، می‌نوشند و با حضور مشترک تمام مردم ،ساعات مقدس شاد و گرامی داشته می شود.
در ادامه این مراسم گروه "باربد" موسیقی سنتی اجرا کردند. همچنین گردآفرید توسی با نقالی گذشتن سیاوش از آتش به شاهنامه خوانی پرداخت.
در این مراسم احسان کرمی دبیر سال 87 انجمن افراز بر تدوین بسته جشنهای ایرانی و ارسال آن به سازمان میراث فرهنگی ،جلب حمایت این مسئولین جهت ثبت این جشنها و پیگیری‌های بعدی برای ثبت جهانی آنها تاکید کرد.
وی با اشاره به بند 7 بیانیه سال 86 انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی گفت: در این بند آمده است:"براستی فرهنگ و تمدن این سرزمین بربنیاد شاد زیستن بنا شده و داشتن بیش از 30 جشن این ادعا را ثابت می‌کند .در کنار نوروز گسترش جشنهای دیگر چون اردیبهشتگان، خردادگان، تیرگان،امردادگان، شهریورگان، سده، سپندامزگان می توانند در فرهنگ جامعه کنونی ما جایگاهی والا پیدا کند و آموزش یکتا پرستی، نیک زیستن، مهربانی و از طرفی دیگر نزدیکی تمام تیره‌های ایرانی را موجب شود .بنابراین از تمام مسئولین میراث فرهنگی خواستاریم که بیشتر به این جشنها بپردازند و برای گسترش آن تلاش کنند."
کرمی بند 3 بیانیه 29 تیرماه 87 را یادآوری کرد و اظهار داشت: در این بند آمده است:"سرزمین ایران در گذشته‌های تاریخ ،سرزمین شادی‌ها بوده و این شادی‌ها همان نشانی بودند از ستایش خداوندی که شادی را برای انسان آفریده است. تیرگان تنها یکی از چندین جشنهای ایرانی است که هر کدام به گونه‌ای جهان‌بینی ویژه خود را دارند. از این رو همایش خواستار تبلیغ و گسترش این جشنهای تبلوریافته انسانی است که دارای آداب و رسوم خود هستندبه یاری نهادهای فرهنگی ،و در عین حال از سازمانهای دولتی خواستار است از جشنهای باستانی به نحو شایسته پاسداری کنند. چرا که چنین سنتهای ریشه دارد و اتحاد تیره‌های مختلف ایرانی را بیش از پیش محکم می‌نمایند."
وی بر لزوم همکاری انجمن‌های مردم نهاد و حمایت مسئولین برای ثبت جشنهای ایرانی بیش از بیش تاکید کرد و آن را مایه اتحاد اقوام ایرانی دانست.
