هنر نیوز - تخریب بافت‌های تاریخی دشمنان ایران اسلامی را خوشحال می‌کند!

تخریب بافت‌های تاریخی دشمنان ایران اسلامی را خوشحال می‌کند!

یک استاد دانشگاه علم و صنعت گفت: در مملکت ما تنها شخص نگرانِ وضعیت معماری ایرانی اسلامی مقام معظم رهبری است. کسانی که بافت‌های تاریخی ایرانی- اسلامی را تخریب می‌کنند آیا می‌دانند با تخریب منابع اسلامی دشمنان ایران اسلامی و کانون شیعیان جهان را خوشحال می‌کنند؟!

مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز، دکتر غلامحسین معماریان، معمار، محقق، نویسنده و مورخ معماری ایران دارای مدرک کارشناسی‌ارشد معماری از دانشگاه جنوآی ایتالیا در سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵) و مدرک دکتری از دانشگاه منچستر انگلستان در سال ۱۹۹۸ است. وی از همکاران محمدکریم پیرنیا در دانشگاه تهران و گردآورنده تعدادی از کتاب‌های او همچون سبک‌شناسی معماری ایران و معماری ایران است. معماریان از احیاء‌کنندگان خانه رسولیان یزد و تبدیل آن به دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد بوده است. با این عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت درباره تخریب‌های اخیر شیراز به گفت و گو نشستیم.

هنرنیوز: داستان تخریب‌ها به تلخند تبدیل شده است. گروهی تخریب می‌کنند، رسانه‌ها خبردار می‌شوند، سازمان میراث فرهنگی اعتراض می‌کند ، چند صباحی تخریب‌ها متوقف می‌شود و این داستان سریالی دوباره تکرار و تکرار می‌شود. نظر شما درباره اتفاقات اخیر بافت تاریخی شیراز چیست؟ چرا هرگز متخلفان مجازات نمی‌شوند؟ و چگونه ممکن است کسی نداند تخریب‌ها زیر نظر چه کسانی انجام می‌شود؟

فعالان میراث فرهنگی و سمنها می‌گویند ما دیگر نمی‌دانیم چه باید کرد. هنگام کشیدن کنارگذر شاه چراغ در دولت قبل اعتراض کردند. ۱۳۰ ساختمان در آن دوره تخریب شد که حداقل چند تای آن ثبتی بود و معلوم نشد چه کسی پشت سر این قضیه است. اکنون نیز مشخص نمی‌کنند مقصر اصلی تخریبهای کنونی کیست. کل قضیه مشکوک است به گونه‌ای عمل می شود که هیچ سازمانی مسوولیت به عهده نمی‌گیرد. اداره میراث هم زمانی متوجه می‌شود که اینها بلدوزر را گذاشته‌اند و خانه را تخریب کرده‌اند مانند پنجشنبه شب و یا قرار بوده آخر شب پنج شنبه تعداد دیگری بنای دیگر از جمله حمام صدرآباد، خانه بهرامی، سلیمی، منتصمی،اکبری را تخریب کنند که ما به چند سازمان اطلاع رسانی کردیم که البته آنها را نیز بزودی تخریب می‌کنند.

هنرنیوز:یک پرسش اساسی آیا می‌شود در یک مملکت بنای ثبتی را تخریب کنند و بعد بگویند ما نمی‌دانیم چه کسی تخریب کرده است؟

اداره کل راه و شهرسازی استان فارس چند ماه پیش اطلاعیه را در محله‌ای که اکنون تخریب شده پخش کرد که به موجب آن باید به دلیل گسترش حرم شاه چراغ تکلیف املاک ساکنین روشن شود و آنها خانه‌هایشان را واگذار کنند. پس کاملا مشخص است که کار برنامه‌ریزی شده است. باید دید مالک بنای ثبتی حلی ساز چه کسی بوده است. اگر اداره راه و شهرسازی مالک آن است چطور ممکن است که مالک از تخریب خانه خود مطلع نباشد؟! و چگونه ممکن است بدون مجوز شهرداری تخریب کرد؟! من به آقای دکتر طالبیان گفتم:« خوب اگر بنا ثبتی است چرا تصرف نمی‌کنید و در آن محل نیرو مستقر نمی‌کنید؟» گفتند:« اینها در تملک میراث فرهنگی نیست و از آن سازمان دیگری است!»

چند سازمان دستشان در دست هم است. هر تخریبی در شهر رخ بدهد حتا یک دیوار شهرداری باید اطلاع داشته باشد در هر جا از شیراز، اصفهان، کرمان، تهران و ... اگر کسی بدون مجوز حتا درب خانه اش را بکَند، شهرداری همانجا جریمه‌ اش می‌کند و دستور توقف می‌دهد. بنابراین شهرداری باید کاملا مطلع باشد. مگر می شود که یک لودر و تعدادی کامیون در یک گذر تاریخی حضور داشته باشند و هیچ سازمانی در شهر از آن اطلاع نداشه باشد؟!

از طرفی پیش از تخریب هر بنا آب و برق و گاز این خانه چند ساعت قبل قطع می‌شود. یعنی چندین سازمان از این تخریب باخبرند. اینجا به راحتی می توان فهمید که چه کسی دستور تخریب داده است. نمی‌توان خانه دارای گاز و برق شهری را به یکباره با بلدوز تخریب کرد، چون خانه منفجر می‌شود .پس آقایان به خوبی می‌دانند که چه می‌کنند. بعد هم بالافاصله پس از تخریب آنجا را آسفالت کردند آن هم در همسایگی شاهچراغ! به نظرم یک توافق پنهان بین دستگاه‌های مختلف وجود دارد و آن تخریبِ بدون سر و صدای بافت تاریخی است، بدون این که کسی مسئولیت آن را بپذیرد. آخر هم می گویند نیروهای «خودسر» بوده اند.

هنرنیوز: آیا انجمن‌های فعال شیراز به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد خاصی داده‌اند؟

ما به مسوولان میراث فرهنگی هم گفتیم :« خسته شدیم که آنها بروند تخریب کنند و شما بروید شکایت کنید!باید یک اقدام عملی کرد. آقای سلطانی‌فر معاون رییس جمهور باید به بافت تاریخی شیراز برود و فقط به فرستادن نماینده بسنده نکند. رییس جمهور باید با ارگانهای ذی ربط برخورد کند. این رییس جمهور و معاون او هستند که باید مسوولان اداره اوقاف، راه و شهرسازی، شهرداری، میراث فرهنگی، نیروی انتظامی را بخواهند و دلایل تخریب را بررسی کنند و گرنه هرکدام از این ارگان‌ها تقصیر را به گردن دیگری می‌اندازد.»

هنرنیوز: چرا دانشگاه‌های هنر و معماری یا انجمن‌های فعال معماری تاکنون هیچ واکنشی نسبت به تخریب بافت‌های تاریخی نشان نمی‌دهند؟ این سکوت نشانه چیست؟ مگر نباید کارشناسان و چهره‌های دانشگاهی این وقایع را رصد کنند؟

ما گروه مستقلی در معماران برای این کار نداریم. نخستین بیانیه بعد از سی سال درباره تخریبهای قبلی شیراز ( تخریب خانه پورنواب)از سوی دانشگاه علم و صنعت درباره صادر شد.

متاسفانه چون ممکن است هر حرفی که از دانشگاه بیرون می‌آید جنبه سیاسی پیدا کند، دانشگاهیان از اظهار نظر حذر کرده‌اند. چون این وابستگی سیاسی مثلاٌ در همین دانشگاه علم و صنعت در دولت قبلی وجود داشت چرا که رییس جمهور برخاسته از این دانشگاه بود و هرچقدر می‌خواستیم این اقدام را یک حرکت علمی و فرهنگی عنوان کنیم قطعاً محال بود و نوعی تضعیف دولت محسوب می‌شد. وقتی خیابان کنارگذر «مسجد نو» شیراز را کشیدند، من با رییس دانشکده صحبت کردم و خواستم بی‌تفاوت نباشند اما هیچ اقدامی نشد، چون نمی توانستند کاری کنند که دولت دهم را زیر سوال ببرد. این بیانیه هم در فضای جدید صادر شده است.

بنابراین یک بُعدش این است که اگر دانشگاه هر حرفی بزند، ممکن است برداشت سیاسی از آن بشود. از سویی در شهرهای کوچکتر از تهران هم ممکن است فشارهایی به افراد وارد شود کما این که به NGO ما هم فشار وارد شده که هنگام تخریبها در محل حضور نداشته باشید و ....

نگاه کنید در دانشکده معماری و هنر شیراز اعم از غیر انتفاعی، دولتی و آزاد، کدام یک از اساتید در این باره اظهار نظری کرده‌اند. خیلی حرف است اتفاق در شیراز افتاده، آن وقت دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت تهران واکنش نشان بدهد! هرچند وظیفه همه معماران و دانشگاهیان است که از منابع علمی- فرهنگی – تاریخی- اسلامی- هویتی خود در سراسر کشور دفاع کنند و نسبت به تخریب آن واکنش نشان بدهند.

هنرنیوز: پس در نهایت در این سرزمین چه کسی نگران تخریب بافت‌‌های تاریخی است؟ مگر ما تنها کشور شیعه جهان نیستیم؟ مگر این سبک معماری نوعی سبک ایرانی- اسلامی نیست؟ در کجای دنیا دیگر چنین بافتی قابل رویت است؟با از بین رفتن آن چه چیزی جایگزین خواهد شد؟

در مملکت ما تنها شخص نگرانِ وضعیت معماری اسلامی شخص مقام معظم رهبری است. هیچ کس به اندازه ایشان نیست که بر حفظ معماری اسلامی- ایرانی تاکید کرده باشد. ایشان حتی از لفظ «معماری وحشی» برای معماری جدید در ایران استفاده کردند و قطعاً از این که علمای معمار نظراتشان را مطرح کنند دفاع هم می‌کنند اما وقتی به رده‌های پایین می‌آییم هیچ اعتقادی به این موضوع نیست.

یک صحبتی را در این باره شنیده‌اند و برای رفع تکلیف همایش و سخنرانی فرمایشی برگزار می‌کنند. آنچه در بدنه دولتها و در ارگان‌های مختلف در مورد معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی برگزار می‌شود فقط فرمایشی است. مقام معظم رهبری که نمی‌توانند وارد گود شوند، ایشان نظراتشان را اعلام می‌کنند اما هیچ عزمی برای اجرای نظرات ایشان در این حوزه وجود ندارد .
از این طرف ما فعالان میراث فرهنگی هم فریاد می‌زنیم آقایان منابع دوران اسلامی را تخریب نکنید اما گوش شنوایی وجود ندارد.

دو سال پیش انجمن ما نامه‌ای به دفتر مقام معظم رهبری درباره همین ۵۷ هکتار نوشت که ترتیب اثر دادند. ظاهراً مسوولان دفترایشان نامه را به شیراز فرستاده بودند و سمن ما را از تولیت شاهچراغ در استانداری دعوت کردند و جلوی تخریب‌های ۵۷هکتار در آن زمان گرفته شد.

هنرنیوز: اما تخریب‌های بافت تاریخی شیراز همچنان ادامه دارد؟

بله، دقیقاً با شیوه دیگری این تخریب‌ها تداوم یافت،« تخریب تدریجی»! در طرح تفضیلی پیشنهادی شیراز دور ۵۷ هکتار گسترش شاه چراغ (ع) را خط قرمز کشیدند و از شرکت مشاور خواستند برای باقی بافت تاریخی طرح بدهد. سیستم جدید با مدیریت آستان شاهچراغ تغییر کرد و از روش جدید تخریب تدریجی بهره گرفت. از این رو در دولت پیش تخریب از کنار گذر آغاز شد و پس از آن تخریب‌های تکه تکه رخ داد. مطمئن باشید باز هم تخریب خواهیم داشت!

هنرنیوز: هیچ طرح جایگزینی برای گسترش طرح بین‌الحرمین وجود نداشت؟

طرح بین الحرمین با طرح گسترش شاه چراغ متفاوت است. در طرح بین الحرمین حدود ۷ هکتار از بافت تاریخی تخریب شد و جایش مراکز جاری ساختند. برای طرح گسترش حرم شاه چراغ البته که می توان طرحی جایگزین داشت اما آنها عزمشان را برای تخریب جزم کرده‌اند. تا چند سال پیش و زمانی که می‌خواستند حرم را توسعه بدهند، سمت جنوب شاهچراغ چندین هکتار زمین رها شده وجود داشت (پیش از ساخت پاساژها) به جای آن که اینها را به پاساژ و مراکز خرید تبدیل کنند چرا از آن برای توسعه حرم استفاده نکردند؟ چرا بافت تاریخی را نابود می‌کنند؟ همه واقفیم که پس از تخریب بافت تاریخی مراکز تجاری و پاساژها سربه آسمان می‌کشند. قطعاً نگاه کاسبکارانه چنین چیزی را به حفظ بافت تاریخی ترجیح می‌دهد. شما پیرامون مدرسه خان شیراز را ببینید که چگونه تبدیل به مرکز تجاری شد. حرمت ملاصدرا را خوب نگاه داشتیم و در کنار مدرسه این بزرگترین عالم اسلامی مرکز خرید ساختیم تا حرمتش را خدشه دار کنیم.

هنرنیوز: ما بافت تاریخی قم و مشهد با همین طرح بین الحرمین از دست داده‌ایم. حالا با تخریب بافت تاریخی شیراز عملاً سومین شهر گردشگری مذهبی ما بافت تاریخی اش را از دست خواهد داد! این موضوع برای هیچ کدام از مقامات استان فارس مهم نیست؟

وقتی همه یک صدا می‌گویند ما نمی‌دانیم چه کسی تخریب کرده است؟! این سخن به چه معناست؟ آیا این مصداق یک هماهنگی پنهان و یک سکوت منظور دار نیست؟

هنرنیوز: در نهایت برای بافت تاریخی شیراز چه باید کرد؟

این بافت مانند تمام بافتهای تاریخی دیگر نیاز به مراقبت دارد. بافتها تخریب خواهند شد اگر ما به آنها نرسیم. همه بافت‌های تاریخی فرسوده‌اند اما به دلیل ارزش نهفته فرهنگی – تاریخی- هویتی در هیچ جای دنیا آنها را تخریب نمی‌کنند بلکه مستحکمش کرده و حفاظت و مرمتش می‌کنند.
اکنون در سراسر کشور این اعتقاد وجود ندارد که باید این بافت‌ها حفظ شود. یک روز خبر خروج از ثبت است، فردایش تخریب، دو فردا روز عبور لوله آب و گاز و برق و جاده و... و چند روز بعدتر خبر احداث برج‌های سر به فلک کشیده که نامش را هم «توسعه» گذاشتیم.

باعث تاسف است که اعلام کنیم تا ۷ الی ۸ سال دیگر هیچ بافت تاریخی دوران اسلامی باقی نمی‌ماند.

ما می بینیم که وهابیون در عربستان بیشتر آثار تاریخی بجای مانده از صدر اسلام را تخریب کردند و جای آن هتل ساختند و به اسم طرح توسعه حرم تخریب و تخریب کردند و یا گروههای تروریستی مانند طالبان و گروه تروریستی داعش آثار تاریخی را به بهانه‌های واهی تخریب می‌کنند. در مورد تخریب بافت‌های تاریخی ایران چه باید گفت. وقتی می‌گویند یک گروه خودسر آمده تخریب کرده که نمی‌دانیم کیست!!! نفس عمل آنها یا گروهای خودسر با وهابیون، طالبان و داعش چه فرقی دارد؟ اینها تخریب می‌کنند آنها هم تخریب می کنند و آخر سر هم می‌گویند نمی‌دانیم چه کسی بود.

هنرنیوز: چه کسانی از تخریب بافت‌های تاریخی خوشحال می‌شوند؟

جدای از عاشقان پول‌های بادآورده و رانت خواران و زمین خواران که از قدرت برای رسیدن به اهدافشان بیشترین سود را می‌برند، آنهایی که تاریخ ایران و تاریخ شیعه را دوست ندارند خوشحال می‌شوند. بدانید که کشوری مانند اسراییل خوشحال می‌شود که یک کشور شیعه با دست خودش آثار تاریخی‌اش را تخریب می‌کند . آنها برای خودشان تاریخ می‌سازند و دنبال این هستند که از زیر زمین آثاری را بیرون بکشند که تعلق آنها به آن سرزمین را اثبات کند و بگویند ما هم در منطقه هویت و شخصیت داریم آنوقت ما ایرانیان به عنوان تنها کشور شیعه و حامی شیعه، تاریخ خودمان را از دست می‌دهیم و برای از بین بردنش از هر قانون و بی قانونی بهره می‌بریم. برای دشمنان ایران اسلامی چه کاری بهتر از این که کشوری شیعی در خاورمیانه با دست خودش تاریخش و هویتش را نابود کند! شهرهای تاریخیش را از بین برده و تاریخش را پاک کند.!با توجه به موقعیت استراتژیک ما در منطقه و احساس خطر در سراسر مرزهایمان، خودمان از داخل هویت و ریشه خودمان را نابود می‌کنیم! ما بارها این مطالب را گفتیم و اعلام کردیم برای آیندگان چیزی از منابع تاریخی، اسلامی و هویتی ما باقی نمی‌ماند. اما وقتی مسوولی در یک شهر می‌گوید:« ما تشخیص می‌دهیم آثار با ارزش چیست!» آن هم در حالی که هیچ تخصصی و خط و ربطی به معماری ندارد و دیگران هم روزه سکوت می‌گیرند و جوری وانمود می‌کنند که نه چیزی دیده‌اند و نه شنیده‌‌اند ما دیگر چه کار کنیم.
امیدوارم با تلاش همه دوستداران فرهنگ ایرانی اسلامی آنچه که باقی مانده است حفظ شود و آنچه را تخریب کرده ایم دوباره بازسازی کنیم، انشالله!