کاریکاتور ایران در اولین و ممتازترین جایگاه جهانی قرار دارد. همین موضوع سبب می‌شود تا این حرفه از جایگاه ویژه‌ای در میان سایر هنرهای ایرانی قرار گیرد. اما همیشه چالش‌ها و موانعی بر سر رلاه کاریکاتور ایران هست. همین موضوع بهانه‌ایست تا از آشناترین چهره کاریکاتور ایران سبب را جویا شویم.
شرایط کنونی کاریکاتور شایسته جایگاه ایران هست؟ روالي كه كاريكاتور امروز در پيش گرفته، به نظرم چندان درست نيست. اگر به پيشينه كاريكاتور بازگرديم در خواهيم يافت قبل از انقلاب تعداد كاريكاتوريست‌هاي ايران به كمي بيش از انگشتان دو دست مي‌رسيد، يعني چيزي نزديك به ۱۰ الي ۱۵ كاريكاتوريست. اما اكنون اين تعداد به طرز غير قابل مقايسه‌اي افزايش يافته، تنها تعدادی نزديك به هزار كاريكاتوريست را من آموزش داده‌ام. يادم مي‌آيد در سال‌هاي اوايل انقلاب برنامه تلويزيوني اجرا مي‌كردم كه در آن سال‌ها مخاطبان زيادي در بين كودك و نوجوان داشت. حركاتي از اين دست انگيزه‌هاي زيادي را براي دنبال كردن كاريكاتور ايجاد كرد.
همين طور جواد عليزاده به خاطر نوع مجله‌اي كه منتشر مي‌كرد توجه و علاقه بسياري از مردم را به كاريكاتور جلب كرد. علاوه بر این كامبيز درم‌بخش با توجه به نوع كاري و سبك بخصوصش و همچنين نمايشگاه‌هايي كه برگزار مي‌كرد بر روند كاريكاتور تاثير بسزايي گذاشت. ما هم در روزگار خويش از عده‌اي تاثير گرفتيم اما حقيقت اين است كه همكاران من براي پيشبرد كاريكاتور تلاش زيادي داشته‌اند و حاصل این تلاش، كاريكاتوريست‌هاي ارزشمند و پرتعدادي است كه امروز جامعه ما در خود دارد.
به باور شما ضعف شرایط کنونی یک کاریکاتوریست، چیست؟ رسالت اصلي يك كاريكاتوريست انتقاد است، نکته‌ای كه امروز جاي آن در کاریکاتور خالي است. در واقع اعتراض جان‌مايه كاريكاتور است. همين موضوع آن را از نقاشي خوشنويسي و هنرهاي ديگر متمايز مي‌كند. شايد به همين سبب هميشه يك ستون ثابت در روزنامه به كاريكاتور تعلق دارد.
اگر این سوال ساده مطرح شود چرا هر روز يك ستون ثابت خوشنويسي يا تصوير يك مجسمه در نشريه چاپ نمي‌شود؟ پاسخ اين است که علت این امر دو نکته است انتقاد و پیام‌رسانی. كاريكاتور حامل پيام است. زبان مشخصي دارد. اين هنر تلاش مي‌كند تا با مخاطب سخن بگويد و او را به فكر وادار كند. مي‌تواند حامل مسائل روزمره باشد و همين سبب آن را ممتاز و ارزشمند كند.
به باور من بايد فضاي مناسب‌تري براي اين هنر محيا كنيم مادامي كه از عواقب كاريكاتور هراس داريم، نخواهيم توانست آن را آن‌گونه كه شايسته است استفاده كنيم و از قابليت‌هايش بهره گيريم.
به عنوان مثال يك بار مسولین یک نشريه ديني از من خواستند تا به آنها كاريكاتورهايي با مضمون مذهب بدهم. آنها مي‌خواستند بر حسب احاديث و روايت‌ها كاريكاتورهايي منتشر كنند، اما من موافقت نكردم. چرا كه اگر كسي برداشت اشتباهي از كاريكاتور داشته باشد بايد منتظر عواقب انتشار چنين كاريكاتورهايي بود.
برداشت‌های متفاوت از کاریکاتور علت تغيير سبك كاريكاتور شده است و اين به نظر من يك آفت است. من به اين شيوه برخورد با كاريكاتور انتقاد دارم و همين موضوع سبب شده تا كمتر به خلق كاريكاتور بپردازم البته بارها و بارها اين روند انتقاد كرديم. اما بايد ظرفيت پذيرش انتقاد هم از سوي كاريكاتوريست‌ها و هم ارباب جرايد و هم مسئولان بیشتر شود. نکته این‌جاست که آزادی کافی برای انتقاد در جراید وجود ندارد. در واقع دولت بايد ارباب جرايد را مورد حمايت قرار دهد. در شرايط كنوني كه مسئولين نشريات از درج انتقاد هراس دارند و در نتيجه كاريكاتوريست‌ها را محدود مي‌كنند نمي‌توان آزادانه به خلق كاريكاتور پرداخت.
اگر بیاموزیم از يك اثر تفسيرهاي گوناگوني نداشته باشيم و انتقاد پذير باشيم، تا بتوانيم از ظرفيت‌هاي اين هنر كه به باور من بسيار ظريف و مظلوم است، استفاده كنيم.
دوسالانه کاریکاتور چند ماهی‌ست که به تأخیر افتاده است. این موضوع در اعتبار بین‌المللی دوسالانه اثر منفی ندارد؟
مهم‌ترين موضوع در ميان رخدادهاي مرتبط با كاريكاتور پيگيري‌هاي دوباره براي برگزاري دوسالانه است. قرار است اين دوسالانه به زودي برگزار شود. البته اميدوارم اين اتفاق زودتر بيافتد. چرا كه تاخيرش چندان خوشايند نيست. هنرمندان كاريكاتوريست سالهاست كه براي دوسالانه كاريكاتور زحمت مي‌كشند، خون دل مي‌خورند و آبروي دوسالانه كاريكاتور به واقع حاصل عمر كاريكاتوريست‌هاست. مدت‌ها زمان برده است تا دوسالانه كاريكاتور پنج ستاره شود. نخست به سبب آنكه اين دوسالانه هربار در زماني مشخص برگزار شده شركت كنندگان آن از حرفه‌اي‌ترين هنرمندان دنيا هستند. داوران معتبري در اين دوسالانه‌ها حضور دارند. جايزه‌هاي دوسالانه معتبرند. كاتالوگ دوسالانه به موقع و به شكلي نفيس به چاپ مي‌رسد. تمام اين خصوصيات سبب شده است تا دوسالانه كاريكاتور ايران پنج ستاره شود.
اما اگر قرار باشد برگزاري اين دوسالانه بيش از اين به تاخير بيافتد اعتبار خود را از دست خواهد داد. دوسالانه كاريكاتور اكنون يكي از معتبرترين دوسالانه‌هاي جهان است. متاسفانه اكنون دوسالانه كاريكاتور به سومين سال نزديك مي‌شود در واقع بايد اين دوسالانه بهمن ماه برگزار مي‌شد و اكنون شش ماه به تاخير افتاده است.
علت تاخير دوسالانه تاكنون چه بوده است؟ شايد به اين سبب كه درگير جشنواره‌هاي ديگر بوده‌ايم اما اين موضوع دليل درستي براي عدم برگزاري دوسالانه نيست اگر برگزاري جشنواره‌ها طبق اصول مشخص پيش رود بايد براي دوسالانه آينده بودجه كافي و شرايط برگزاري مهيا باشد.
وقتي كه درباره به تاخير افتادن دوسالانه‌هاي تصويرگري، عكاسي، پوستر، و مجسمه‌سازي و ساير هنرها مي‌شنيدم متعجب مي‌شدم اما با كمال تاسف مي‌بينيم كه اين اتفاق حالا دارد براي دوسالانه كاريكاتور اتفاق مي‌افتد بهتر است اگر توان برگزاري جشنواره‌هاي متعدد را نداريم تعداد آنها را محدود كنيم و اگر توان برگزاري صدها جشنواره ريز و درشت را نداريم كيفيت جشنواره‌هاي كنوني را حفظ كنيم و جشنواره جديدي برگزار نكنيم.
علت واقعي تاخير چيست؟ حقيقت اين است كه علت اين موضوع را به طور واضح نمي‌دانم شايد تعدد جشنواره‌ها، تغيير مديريت يا تعدد فعاليت‌هاي ديگر. هر آنچه هست مهم آن است كه دوسالانه كاريكاتور در سطح جهاني اعتبار ويژه دارد و تعلل در برگزاري اين اعتبار را از بين مي‌برد. در واقع بايد به جشنواره‌اي كه بيشترين شركت‌كننده‌هاي خارجي در آن شركت مي‌كنند بهاي بيشتري داد. هيچ جشنواره ديگري از چنين اعتباري برخوردار نيست و اين تعداد شركت كنندگان معتبر خارجي در آن شركت نمي‌كنند.
در هر صورت بايد به اين نكته توجه كنيم اعتباري كه حاصل تلاش چندين و چند ساله است نبايد با ضعف‌هاي مديريتي دچار اختلال شود.
