به گزارش هنرنیوز؛ صنایع دستی به عنوان هنر – صنعت طی دوران طولانی گذشته در این سرزمین و در تمامی فراز و نشیب‌های تاریخی آن همواره به حیات خود ادامه داده و هنرمندان و صنعت‌گران آن تجارت خود را نسل به نسل و سینه به سینه تا به امروز حفظ کرده تا امروز این هنر –صنعت میراثی گرانبها برای مردمان این سرزمین محسوب شود.

میراثی که با ورود و تمدن غربی به کشور و تلاش مدیران وقت برای صنعتی شدن حدود یک قرن است که مورد بی‌مهری قرار گرفته است. این بی‌مهری در آن هنگام به اوج خود رسید که با ورود تولیدات صنعتی چه از نوع وارداتی و چه از نوع مونتاژی برخی از صنایع دستی کاربرد اصلی خود را از دست داده و کاربرهای جانشینی نیز برای آنها در نظر گرفته نشد.

مهمترین دلیل، تاثیر منفی بی‌تفاوتی این تفکر نسبت به ارزش زیبایی شناختی و اخلاقی صنایع دستی نگرش و تفکر مادی به هنرهای سنتی نه به عنوان یک هنر مقدس و اخلاق گرا و دارای وجوه مختلف زیبایی شناختی معنوی بلکه نگرشی بر پایه ارزشی مادی است.

کاربرد هنر در جوامع سنتی و مدرن با هم تفاوت بسیار دارد و هنری که ممکن است در جامعه سنتی جنبه کاربردی داشته باشد ممکن است در یک جامعه صنعتی جنبه زیبایی شناختی و یا کارکرد دیگری داشته است.

در جامعه ایران، ورود صنعت و مدرنیزاسیون و تمایل مردم به آن هنرهای سنتی را در آستانه نابودی قرار داد به گونه‌ای که این هنرها هیچ وقت نتوانستند دوباره قد علم کنند و شکوه گذشته را به دست آورند. در این شرایط هر چند هنرمندان شاغل در هنرهای دستی کاربرد از دست داده، سعی در سرپا نگه داشتن این میراث معنوی حتی به قیمت جان خود داشته‌اند اما این تلاش با مرگ آخرین بازمانده های برخی از این صنایع دستی طی سال‌های گذشته تا حدی با شکست رو به رو شده است. بر این اساس اکنون باقی مانده بسیاری از هنرهای سنتی و دستی استان‌ها که روزگاری مایه امر معاش هنرمندان بی نام و نشان فراوانی بوده‌اند در کنج پستوها و صندوقخانه‌ها خاک می‌خورند و نام و نشانی از آنها نیست.
 
این در حالی است که وضعیت جوامع مختلف جهان در آغازین سالهای قرن ۲۱ نشان دهنده نوعی پشیمانی از صنعتی زندگی کردن و تلاش برای بازگشت به گذشته خود است. در حال حاضر بسیاری از کشورها و ملت‌ها بازگشت به سنت‌ها و ریشه‌های تاریخی را ملاک قرار داده و بر این اساس سلایق مشتریان بازارهای جهانی به سرعت در حال تغییر است. این وضعیت می‌تواند برای کشورهایی چون ایران که دارای سابقه بسیار طولانی در تمدن جهانی بوده و بر این اساس دارای محصولات سنتی متنوعی هستند امکان حضور پر رنگ‌تری در بازارهای جهانی را فراهم کند. نقشی که امروزه به خوبی کشورهایی همچون تایلند، چین، اندونزی و پاکستان آن را حس کرده و توانسته‌اند علی‌رغم بی‌کیفیت بودن محصولات سنتی خود نسبت به محصولات ایرانی، بازارهای جهانی را حداقل در حوزه صنایع دستی و فروش آن به سلطه خود در آورند .

صنایع دستی با توجه به فراوانی مواد اولیه، ارزانی، دسترسی آسان به آن، عدم نیاز به سرمایه گذاری بالا، نداشتن آلایندگی زیست محیطی و ارزش افزوده بالا نه تنها می‌تواند فرصتی برای حضور بهتر ایران در سطح جهان باشند بلکه بهترین گزینه در جهت رفع بیکاری و ایجاد اشتغال جامعه جوان ایرانی محسوب می‌شوند.

به اعتقاد کارشناسان امروزه اشتغال‌زایی برای یک نفر در صنعت پتروشیمی نیازمند سرمایه گذاری شش میلیارد تومانی است در حالی که در صنایع دستی با یک هزارم این رقم می‌توان برای یک نفر اشتغال ایجاد کرد. این مجموعه با کمترین سرمایه و تنها با استعداد و ذوق جوانان ایرانی، نوادگان هنرمندان و صنعتگران پیشین، می‌تواند جایگاه خود را به عنوان یک حرفه درآمدزا در بین نسل جدید باز کند. از سوی دیگر ارتباط تنگاتنگ صنایع دستی با صنعت توریسم عاملی سودمند است زیرا توجه به این بخش برای جلب و جذب گردشگران به کشور نیز بسیار مفید است. استقبال گردشگران داخلی و خارجی برای خرید یکی از آثار هنری با صنایع دستی هر شهری با استان نشان می‌دهند قابلیت بهره‌برداری اقتصادی از صنایع دستی کشورمان یکی از اصلی‌ترین مزایای پرداختن به صنعت گردشگردی و تقویت آن است .

با توجه به مزیت‌های اشاره شده نقش صنایع دستی در توسعه کشور شامل بالا بردن سطح اشتغال با هزینه‌های بسیار کم، ازدیاد درآمد سرانه ملی، جذب گردشگران خارجی و توسعه صنعت توریسم، ارزآوری مناسب با کمک صنعت توریسم و تاثیر در توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی است. همچنین صنایع دستی به دلیل بار فرهنگی قوی می‌تواند به عنوان سفیر فرهنگی کشور عمل کند و ابزاری برای گفتگوی تمدن‌ها شناخته می‌شود.

در پایان باید گفت مادامی که ما این میراث ملی و گرانبها با این همه مزیت را در اختیار داریم می‌طلبد که مسوولان از طرق مختلفی همچون توجه به صنایع دستی در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، برداشتن موانع و مشکلات، تقویت تعاونی‌ها و بخش خصوصی، ایجاد کانون‌های صنایع دستی در سطح دانشگاه، افزایش اعتبارات آموزشی، بیمه صنعتگران، بازاریابی و حتی استفاده کاربردی از تولیدات در محل کار و منزل به تقویت آن بپردازند.

منابع
پوپ ارثر ابهام شاهکارهای هنر ایران اقتباس و نگارش پرویز ناتل خانلری فرانکلین تهران ۱۳۳۸
حسن بیگی محمد رضا مروی بر صنایع دستی ایران قفنوس تهران ۱۳۶۵
حسن زکی محمد صنایع ایران یعد از اسلام ترجمه محمدعلی خلیلی اقبال تهران ۱۳۲۰
گلاک جی و هیراموتو گلاک، سیری در صنایع دستی ایران بانک ملی ایران تهران ۱۳۶۵
وولف هانس ای، صنایع دستی کهن ایران ترجمه سیروس ابراهیم زاده انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی تهران ۱۳۷۲
یاوری حسین، آشنایی با هنرهای سنتی ایران سازمان صنایع دستی تهران ۱۳۷۶