مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز؛ تیرماه سال ۸۸ بود که مهدی عابدینی عراقی – سرپرست هيأت فصل اول کاوش در محوطه شاه‌نشين رسکت- خبر از کشف گچبريهای سلجوقی در محوطه شاه نشين رسکت داد و گفت: «اين محوطه استقراری با مساحتی در حدود ۱۰۰ هکتار متعلق به قرون ميانه اسلامی و در واقع محوطه‌ای سلجوقی است که ديوارهای داخل بنای اصلی از گچبریهای زيبا و متنوعی پوشیده شده و هر فضا گچ‌بری متفاوتی دارد.»
او یادآور شد که گچبریهای اسلامي يادشده از گچبريهای دوره ساساني تأثير پذيرفته‌اند و حتي کتيبه کوفی مشجر نيز در اين گچبریها ديده می‌شود.
حال پس از گذشت ۶ سال در تابستان سال ۹۴ خبر می‌رسد که گچبریهای محوطه شاه نشین رسکت، از توابع بخش دودانگه شهرستان ساری مربوط به دوره آل‌بویه، که در کاوشهای سال ۸۸ آشکار شده بود به دلیل عدم حفاظت از آن، توسط افراد سودجو به سرقت رفته است.
واویلا!پیگیری‌های رسانه‌ای بدان جا ختم می‌شود که ظاهراً پایگاه رسکت و لاجیم چند سالی است به فراموشی سپرده شده و سعید سلیمانی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی برج‌های آرامگاهی لاجیم و رسکت هم فعلاً در آمل مستقر است.
یک فعال میراث فرهنگی هم که ماه گذشته از این منطقه بازدید کرده معتقد است که احتمال به سرقت رفتن این گچ بری‌ها کم است چون بر دل دیواره‌ها نقش بسته‌اند و به دلیل صعبالعبور بودن منطقه افراد بسیار کمی از وجود چنین جای مهمی مطلع‌اند. او به شدت نگران نم زدگی گچبریها است و می‌گوید:« امیدوارم خبر شما صحت نداشته باشد چون آنچه مرا بیش از پیش در بازدیدم ناراحت کرد، نم زدگی و خوردگی این آثار بود که در طول زمان به دلیل عدم حفاظت صحیح بوجود آمده است. اگر با همان وضعیت غم‌انگیز ربوده هم شده باشند که دیگر واویلا!»
وقتی مدیر پایگاه خبر ندارد!پس از آن خبرنگار هنرنیوز در تماس تلفنی با
سعید سلیمانی، پیگیر صحت و سقم این ماجرا می‌شود که مدیر پایگاه میراث فرهنگی برج‌های آرامگاهی لاجیم و رسکت ضمن اعلام این مطلب که در پایگاه مذکور چند سالی است فعالیتی صورت نمی‌گیرد، از به سرقت رفتن گچبریها اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و در حالی که خواستار پیگیری این موضوع از مقامات بالاتر می‌شود، می‌گوید: «گچبریهای این منطقه به مرور در حال از بین رفتن بود اما این گونه نبود که کسی بخواهد آن ها را سرقت کند. احتمالاً به مرور بخشی از آنها نابود شده و خبردهنده گمان کرده که به سرقت رفته است!»
وی درباره علت از بین رفتن گچبریها اظهار می‌کند:« هر چند یکسری اقدامات حفاظتی و مقاوم سازی هنگام کشف این بقایا انجام شد اما بلافاصله پس از کشف و کاوش اثر ، باید یکسری سازه حفاظتی دور آن کشیده شود تا آن را از شرایط آب و هوایی بیرون خاک محافظت کند که متأسفانه به دلیل کمبود بودجه و اعتبار چنین چیزی میسر نشد و گچبریها به دلیل نم و رطوبت آهسته آهسته شروع به از بین رفتن کرد. این آثار هزار سال زیر زمین بوده است، حالا وقتی به یکباره خاکبرداری می‌شود و در تماس با هوای نمناک شمال قرار می‌گیرد، این تغییر شرایط روند تخریب را تسریع می‌کند.»
تأیید سرقت گچبریها اما
«مهدی ایزدی» معاون میراث‌فرهنگی اداره میراث‌فرهنگی استان مازندران در گفت و گو با خبرنگار هنرنیوز؛ ضمن تأیید خبر سرقت گچبریها زمان اطلاع از این موضوع را به ۴۵ روز پیش نسبت می‌دهد و می‌افزاید:« این سرقت شبانه انجام و بخشی از گچبریها دزیده شده است. متأسفانه ردپایی هم از این افراد باقی نمانده است و تا کنون نتوانستیم آنها را دستگیر کنیم.»
وی درباره نابسمانی و رها شدن پایگاه به حال خود توضیح می‌دهد:« این پایگاه رها نشده است. هرچند ما به صورت شبانه‌روزی در آن منطقه نگهبان نداریم اما در روز یک نگهبان آنجا حضور دارد و نیروی یگان حفاظت هم بیشتر اوقات در روز به آنجا سرکشی می‌کند. بهتر است به جای واژه «رها شدن» بگوییم ما از طریق سازمان پیگیر بودجه و اعتباراتی هستیم که متأسفانه تاکنون تخصیص پیدا نکرده است تا به صورت جدی و فعال به حفاظت و مرمت بپردازیم. در ضمن پس از این حادثه نیروهای ما بیشتر به این منطقه سرکشی می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد:« ما بر روی دیواره‌ها سقف شیروانی زدیم تا از گزند باران در امان بمانند و دورتا دور آن را هم فنس‌کشی کردیم تا حیوانات وحشی و سایر عوامل تخریب زا به محوطه دسترسی پیدا نکنند.»
فقط ۱۰۰ میلیون تومان!معاون میراث فرهنگی استان مازندران با اشاره به صعبالعبور بودن منطقه رسکت یادآور می‌شود که اگر قرار است این منطقه به صورت شبانه‌روزی محافظت شود نیازمند بودجه و اعتبار هستیم وگرنه نیروهای حفاظتی و پرسنلی در منطقه در حد توان خود حضور دارند. این مشکل برای فرح‌آباد و عباس‌آباد نیز وجود دارد و علت حضور کمتر نیروها قطعاً کمبود بودجه و اعتبار است.
وی بودجه مورد نیاز برای حفاظت منطقه رسکت به طور شبانه‌روزی را سالیانه حدود ۱۰۰ میلیون تومان عنوان می‌کند که البته سه چهارسالی است از اعتبار مورد نیاز برای حفاظت و مرمت این منطقه خبری نیست.
ایزدی درباره برنامه‌های میراث فرهنگی در این زمینه در دولت یازدهم هم می‌گوید:« برنامه آن کاملاً آماده است و به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده است. در صورت تخصیص اعتبار بالافاصله کار آغاز خواهد شد.»
لطفاً آثار را از دل خاک بیرون نیاوریدبه گزارش هنرنیوز؛
سرهنگ قاسمی – رییس نیروی یگان حفاظت مازندران – هم ضمن تأیید این سرقت و ابراز تأسف از آن به خبرنگار هنرنیوز اظهار می‌کند:« من متخصص حوزه میراث فرهنگی نیستم اما واقعاً چرا وقتی امکان حفاظت از یک اثر وجود ندارد آن را از دل خاک بیرون می‌آوریم؟! کاوش و مطالعه و شادی از کشف آثار خیلی خوب است ما هم به این داشته‌های فرهنگی- تاریخی افتخار می‌کنیم اما آیا پس از کاوش فکری هم به حال حفاظت و حراست از آنها می‌شود؟ بودجه و اعتبار لازم تأمین می‌شود؟ این مشکلی است که نه تنها مازندران که کلیه استان‌ها با آن مواجه هستند.»
او توضیح می‌دهد:« این آثار در سال ۸۸ کشف شده‌اند و حفاظت و حراست از آنها هم بر عهده یگان حفاظت است و در این هیچ شک و شبهه‌ای وجود ندارد. اما این حفاظت یکسری امکانات خاص خود را می‌طلبد. در مازندران کاوش‌ها بیشتر در مناطق صعبالعبور انجام می‌شود. ما در بحث تهدیدات نیروهای انسانی و... گزارش‌ها را به موقع به مسوولان ذی‌ربط دادیم اما متأسفانه به دلیل کمبود اعتبارات، نمی‌توانیم به بهترین نحوه از مناطق کاوش‌شده محافظت کنیم. »
وی با اشاره به این که گزارش این سرقت به حدود دوماه پیش باز می‌گردد، می‌گوید:« اما گزارش کمبود اعتبار و منابع انسانی در طول همه این سالها بارها تهیه و به مسوولان گوشزد شده است. هرچند همکاران ما در منطقه حضور دارند و سرکشی می‌کنند اما مازندران دارای۲۳۰۰ اثر ثبتی است که همگی نیازمند حفاظتند و بیشتر آنها در مناطق صعب‌العبورند و باید اعتبارات لازم برای حفاظت آنها تخصیص یابد. آثاری در پلور، اشکورات، کیاسر، هزار جریب بهشهر و... همه حدود ۱۵۰ کیلومتر تا مرکز فاصله دارند. واقعا حفاظت با کمبود اعتبار کاری بس دشوار است. »
سرهنگ قاسمی درباره پیگیری‌های لازم در خصوص سرقت انجام شده هم اظهار می‌کند:« نگهبان محلی به محض اطلاع از این موضوع نیروهای یگان را مطلع کرد. ما هم گزارش سرقت را به نیروی انتظامی ارسال کردیم اما تاکنون ردپایی از سارقان بدست نیامده است.»
ضبط بیش از ۶ هزار قطعه اثر از حفاران غیر مجاز وی بار دیگر با تأکید بر این که با وجود تلاش نیروی یگان حفاظت همچنان احتمال سرقت از مناطق کاوش شده وجود دارد، به نامه‌نگاری‌ها و هشدارهایش به مسوولان میراث فرهنگی اشاره می‌کند و می‌افزاید:« ما در گزارش‌هایمان به خطراتی نظیر عوامل انسانی، حفاری‌های غیر مجاز و تجمع معتادین، نداشتن حفاظ، نبود امکانات جهت حفظ اثر از عوامل طبیعی نظیر باران و رطوبت و... طی همین سالها بارها اشاره کردیم و مدارک آن موجود است. قطعاً مسوولان استانی هم خواستار تخریب آثار نیستند اما دستشان به دلیل کمبود اعتبار و بودجه بسته است.»
رییس نیروی یگان حفاظت مازندران با اشاره به این که بیش از ۳۸۰ باند حفاران غیر مجاز تا کنون در طی ۱۰ سال مدیریت وی توسط همکارانش متلاشی شده است، می‌افزاید:« بیش از ۱۵۰۰ نفر تا کنون دستگیر شده‌اند و بیش از ۶ هزار قطعه اثر از این افراد کشف و ضبط شد. من نمی‌خواهم از کارنامه نیروهای یگان حفاظت دفاع کنم و یا خواستار پاداش برای همکارانم باشم اما حرف من این است حتی همین اثار ضبط شده از قاچاقچیان و حفاران غیر مجاز هم حفاظت می‌طلبد. مسوولان باید فکری جدی برای حفاظت بکنند. همه می‌دانیم کشف و کاوش خیلی مهم است. اما حفاظت بسیار بسیار مهم تر است. »
