مریم اطیابی - به گزارش هنرنیوز،عمارت مسعودیه یکی از معدود عمارت‌های نفیسی بود که در دوره حمید بقایی طی قراردادی ۵۹ ساله به بخش خصوصی ( شرکت اعظام) برای تغییر کاربری ( هتل) واگذار شد.
کشف سفال و محوطه های زیرزمینی در عمارت مسعودیه در اهمیت عمارت مسعودیه همین بس که ناصر نوروز زاده چگینی (سرپرست کاوش) و حمید امان‌اللهی (باستان‌شناس) گزارشی را در دوازدهمین همایش باستان‌شناسی ارائه دادند که طی آن اعلام شد:«نظر به كشف شواهدی از ساخت و سازهای احتمالاً قبل از دوره ناصری در محل برپایی عمارت مسعودیه توسط ظل‌السلطان و تغییراتی كه در ساختمان‌های این محوطه صورت گرفته و اهمیت بقایای موجود در فهم روند تحولات معماری در مجموعه بناها و جایگاه آن در مجموعه شهری تهران دوره قاجاری اجرای یك برنامه جامع باستان‌شناختی در محوطه موردنظر بسیار ضروری و در عین حال راهگشای شناخت مسیر تغییرات در بنا و نیز كاركردی بود
از این رو فصل دوم كاوشهای باستان‌شناختی عمارت مسعودیه از یكم شهریورماه تا یكم مهرماه و تمدید آن از ۲۷ مهر تا ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۲ بمدت دو ماه به انجام رسید که آثار بدست آمده از یازده ترانشه فصل دوم مجموعة سفال، كاشی و موزاییك در پنج كارگاه بود. غالب سفال‌ها از نوع لعابدار و بدون لعاب منقوش و ساده با شاموت معدنی است. فضاهای معماری تاكنون حفاری شده هم شامل: دو توالت، دوش‌هایی جهت استحمام، آب‌انبار و پاشیر، راه‌پله‌های دسترسی، ایوان، گربه‌روها، حوض آب، سیستم‌های آبرسانی (سفالی و جوی)، دیوارهای سنگی و آجری است که طی این مدت مورد بررسی قرار گرفته است.»
بازرسی کل نحوه واگذاری عمارت مسعودیه را دنبال کرد اما این تنها باستان شناسان نبودند که بر اهمیت این بنا صحه گذاشتند. گفته می‌شود
سازمان بازرسی نیز طی این سه سال درباره نوع مزایده، و نحوه‌ی واگذاری عمارت مسعودیه به شرکت اعظام، شرایط مشاور، اقدامات مالی پیگیری‌هایی را انجام داده و در نهایت واگذاری به شکل مضاربه‌ایی آن را مورد تأیید قرار داده است. اما همچنان پیگیر مباحث عملیات اجرایی آن است و تأخیر و تعلل پایان کار را جویا می‌شود.
در سا ل ۸۹ سه پردیس تاریخی «عمارت مسعودیه»، «خانه عامری ها» و «کاروانسرای وکیل» با حضور «حمیدبقایی» رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به بهره بردار بخش خصوصی واگذارشد
که طی آن شرکت مذکور متعهد شد بناها را حداکثر طی ۳ سال مرمت کند و دوره بازگشت سرمایه و استهلاک آنها ۷ سال پس از پایان مرمت باشد و پس از این ده سال شرکت و سازمان میراث فرهنگی بر سر اجاره بها به توافق برسند با این حال هرگز در آن زمان در رسانه ها مطرح نشد که سازمان طی قراردادی ۵۹ ساله دست به این اقدام زده است و افکار عمومی فقط از ۱۰ سال نخست این قرارداد مطلع بود. اکنون با پایان یافتن سه سال نخست شرکت عظام نتوانسته به کلیه تعهداتش عمل کند هرچند اقداماتی در زمینه مرمت این بناهامخصوصاً عمارت عامری‌ها انجام داده است.
از عملیات شرکت عظام در خانه عامری‌ها راضی‌ام
مدیرعامل صندوق حفظ و احیای بناهای تاریخی در حمایت از شرکت عظام یکی از شرکتهای تامین کننده قطعات خودرو می‌گوید:« شرکتی مانند عظام توانسته با کنار خود قراردادن مجموعه میراث فرهنگی خانه عامری‌ها را تجهیز کند. من معتقدم که آنها می‌توانند مجموعه خود را در مرمت به خوبی به خدمت بگیرند.
مگر ما چند مجموعه فرهنگی- اجتماعی داریم که هم پول داشته باشد و هم بتواند مرمت و احیای یک بنای تاریخی را انجام دهد. من از عملیات این شرکت در خانه عامری ها راضی هستم.»
از سویی به زعم کارشناسان میراث فرهنگی سه بنای عمارت مسعودیه، خانه عامری‌ها و کاروانسرای وکیل جزو نفایس هستند و نباید برای بهره‌برداری به بخش خصوصی داده شود چون دارای شأن ملی یک کشور هستند و باید به‌گونه‌ای احیا و آماده بهره‌برداری شوند که عموم جامعه از آن منتفع شوند اما عملاً با هتل شدن بخش اندکی از جامعه می‌تواند از این نوع بناها بهره‌مند شود.
قانون مدنی درباره کارکرد نفایس چیزی نگفته است!
احسان ایروانی دراین باره نیز می‌گوید:«
قانون مدنی بر اساس ماده ۲۵ و ۲۶ خود، نفایس را حق همه می‌داند اما در همین قانون آمده که مالکیت نفایس باید دست دولت باشد و نمی‌گوید که کارکرد آنها چه باشد یا تا چه حدی محدود شود. من هم قبول دارم بیش از ۳۰ درصد مردم نمی‌توانند به هتل بروند.اما اکنون شرکت عظام پیشنهاد داده که کاربری اقامتی از مسعودیه حذف شود.و متوقف شدن طرح در دو سال اخیر به همین علت بوده است. بنابراین پیشنهاد تغییر کاربری داده شده است. بنا بر پیشنهاد جدید کاربری رویدادی شامل رخدادهای فرهنگی -اجتماعی - هنری برای این عمارت تعریف شده است.»
طرح تغییر دوباره کاربری باید تا هیات وزیران بالا برود
مدیرعامل صندوق حفظ و احیای بناهای تاریخی ادامه می‌دهد:«
اما از آنجا که در قرارداد تغییر کاربری اقامتی و پذیرایی قید شده است این مسأله مشکل ایجاد می‌کند و صندوق مجاز نیست تغییر کاربری را اعمال کند. بنابراین طبق قانون این طرح باید تا هیات وزیران بالا برود تا این تغییر کاربری مصوب شود. »
به گفته ایروانی شرکت عظام توانسته وی را مجاب کند که این تغییر کاربری درست است. و
قرار است کاربری شبیه به خانه هنرمندان داشته و مراسم رویدادی چون عزاداری، جشنواره، و... برگزار کند.
از سویی عمارت مسعودیه دانه درشت طرحی است که از میدان مشق شروع می‌شود و تا خیابان نوفل لوشاتو ادامه می‌یابد و قرار است عمارت مسعودیه قلب تپنده این طرح باشد.
هر چند ایروانی معتقد است عمارت مسعودیه جایی قرار گرفته که نمی‌تواند مانند خانه هنرمندان املاک اطراف خود را تحت تأثیر قرار دهد و برای گردشگر جذابیت ایجاد کند چرا که به عنوان مثال در خیابان‌های اطراف این مکان هر روز صدها موتوری تا دندان مسلح به کالاهایی با ارتفاع بیش از دو متر در حال تردد‌ند و عملیاتی شدن این طرح بسیار زمان‌بر است.
اما درنهایت او خبر می‌دهد:«
پیش نویس تغییر کاربری عمارت برای ارسال به هیات دولت با در نظر گرفتن آن که چقدر توجیه اقتصادی دارد، نوشته می‌شود.»
معتقدم خانه عامری‌ها جزو نفایس نیست خانه عامری‌ها هم قرار بود سه ساله مرمت شود ولی آذرماه سال ۹۰ ، شرکت عظام تقاضای ۶ ماه تمدید زمان مرمت را می‌دهد که در دوره احمد خوشنویس- مدیر عامل پیشین صندوق حفظ و احیا- با این تمدید موافقت می‌شود. اما آیا خانه عامری‌ها همچنان قرار است مرکز اقامتی باشد؟ ایروانی پاسخ می‌دهد:« این عمارت در طرح‌های پردیسان قرار دارد. و
برخلاف نظر شما من معتقد نیستم که خانه عامری‌ها جزو نفایس است چرا که تزئینات حیاط خانه عامری‌ها به تازگی ایجاد شده است.»
او تأکید می‌کند: «
اما در نهایت صندوق حفظ و احیای بناهای تاریخی تصمیمی درباره نفیس بودن بناها نمی‌گیرد. اساساً قانون این اجازه را نمی‌دهد. بلکه این موضوع در اختیار معاونت میراث فرهنگی است. و واگذاری این سه عمارت هم به معاونت میراث فرهنگی وقت بازمی‌گردد که آن زمان این آثار را جزو نفایس اعلام نکرد و آنها را به بخش خصوصی واگذار کرد.»
پیش از این طالبیان به خبرنگار هنرنیوز درباره واگذاری نفایس به بخش خصوصی گفته بود:«
مسلماً هرگز کسی جرأت طرح چنین موضوعی را در مورد تخت جمشید،کاخ سعدآباد و... ندارد.»
اما بالاخره عمارت مسعودیه در چه رده‌ای قرار می گیرد؟ ایروانی در پاسخ به این پرسش که عمارت مسعودیه را جزو نفایس می‌داند یا نه،می‌گوید:«
او همچنین درباره کاروانسرای وکیل هم توضیح می‌دهد:« شرکت باید طرح بدهد. البته تا کنون تأخیرهم داشتند اما من امیدوارم، چرا که دفع خطر را به خوبی انجام داده‌اند بنابراین بنا فرو نمی‌ریزد. هرچند از کاروانسرا هم به خوبی نگهداری کرده‌اند.اکنون ما منتظریم تا طرحشان را برای پیاده سازی آماده کنند.
