به گزارش هنرنیوز، هرچند باید برای اقدامات باستان‌شناسی و باستان‌پژوهی در استان‌ها تصمیم گیر نهایی پژوهشکده باستان‌شناسی باشد اما گویا در غیاب افشین حیدری – مدیر کل میراث فرهنگی خوزستان – ورق برمی‌گردد و از «طرف» او نامه‌ای امضا می‌شود که جای تعجب و شبهه دارد.
نخست آن که به تاریخ ۱۲ اسفند ۹۳ یعنی درست زمانی که حیدری در همایش جهاد عشایر حمیدیه شرکت کرده و در اهواز حضور نداشته نامه‌ای به شماره ۹۶۵۷/۱۲۹/۹۳۲ برای محمدحسین ارسطوزاده- مسئول پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش ارسال می‌شود و از او خواسته می‌شود نظر به لزوم تعیین عرصه و حریم محوطه‌های تاریخی کاوش شده و حضور آقای دکتر علیزاده به عنوان کاوشگر محوطه‌های « چغابنوت»، «چغامیش» و «تُل گسر» به مدت یک هفته امکانات و شرایط لازم به منظور فعالیت آقایان مهدی امیدفر و لقمان احمدزاده شوهانی نیروهای پایگاه شوش، تحت نظر وی تا تهیه طرح کامل محدوده این محوطه‌های تاریخی فراهم آید.
این درحالی است که نخست این نامه از سوی حیدری ارسال نشده و امضا « از طرف» است. دوم آن که حتا اگر مدیرکل خوزستان نیز درجریان ارسال این نامه قرار داشت به لحاظ قانونی ارسال چنین نامه‌ای خلاف بود چرا که پژوهشکده باستان‌شناسی در جریان چنین درخواستی قرار ندارد و اساساً مجوز تعیین عرصه و حریم توسط پژوهشکده باستان‌شناسی صادر می‌شود نه در استان و توسط مدیران و مسئولان اداره کل.
سوم آن که در این نامه هیچ اشاره‌ای نشده که کدام هفته چنینی اقدامی قرار است صورت بگیرد. آیا پیش از نوروز است یا در ایام نوروز یا در آغاز سال جدید، چهارم اگر زمان آن مشخص نیست چرا صبرنکردند تا مدیر کل خود از حمیدیه بازگردد و در جریان موضوع قرار گیرد و پنجم آن که چغامیش و چغابنوت در محدوده‌ای بین دزفول و شوش قرار دارند و تل گسر با فاصله ۲۰۰ کیلومتری در رامهرمز واقع شده است چگونه قرار است ظرف یک هفته سه محوطه با چنین فاصله مکانی تعیین عرصه و حریم شوند. از سویی «چغابنوت» و «چغامیش» توسط «دِلُوگاز» و «هلن کنتور» و «تُل گسر» توسط «مک کان» و «کالدول» پیش از انقلاب کاوش شده‌اند و در سال ۱۳۸۵ هم باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو بررسی خود را در دشت رامهرمز با هدف شناسایی و بررسی محوطه «تل گسر» به سرپرستی « لیلی نیاکان» و « عباس علیزاده» آغاز کردند.
از سویی دیگر در حالی در این نامه از احمدزاده شوهانی به عنوان نیروی پایگاه شوش یاد شده که عاطفه رشنویی – معاون میراث فرهنگی خوزستان – در گفت و گوی ۲۳ تیرماه ۹۳ خود با هنرنیوز هنگامی که این موضوع مطرح شده بود که آیا می‌توان با کارمند سازمان میراث فرهنگی قرارداد تعیین عرصه و حریم بست؟ توضیح داده بود که لقمان احمدزاده شوهانی از سوی شرکت باستان‌شناسان مهر آیین قراردادی ۳۰ میلیون تومانی بسته است. و اکنون این پرسش هم مطرح می‌شود که اگر باستان‌شناس مذکور جزو نیروهای پایگاه شوش است چگونه قرارداد تعیین عرصه و حریم ایوان کرخه با او بسته شده است؟
چوبک و گلشن چه می‌گویند؟
اما جلیل گلشن - مشاور پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری- با اشاره به این که هیچ اداره کلی حق امضای کاوش یا تعیین عرصه و حریم را ندارد و کلیه امور مربوط به این حوزه باید زیر نظر پژوهشکده باستان‌شناسی باشد به خبرنگار هنرنیوز گفت: ضوابط حریم هم توسط معاونت میراث فرهنگی تصحیح می‌شود و در دفتر ثبت این تعیین عرصه و حریم به ثبت می‌رسد. در مورد امضا قرارداد با یک کارمند حقوق‌بگیر هم، این کار خلاف قانون است مگر برای اعضای هیئت علمی آن هم خارج از ساعات اداری.
همچنین حمیده چوبک – رییس پژوهشکده باستان‌شناسی – نیز پس از شنیدن توضیحات خبرنگار هنرنیوز قول پیگیری این موضوع را دا د که در آخرین تماس ( آخر وقت اداری دوشنبه ۲۴ اسفند) در باره آخرین اقدامات خود گفت:هم اکنون این قضیه در حال پیگیری است. تا آنجا که مطلع شدم برنامه کاوش نیست و تعیین عرصه و حریم است که درنهایت باید به تأیید ما برسد.
او توضیح داد: گاهی برای تعیین پرونده ثبتی یک محوطه، عرصه و حریم را بر اساس شواهد میدانی نه کاوش تعیین می‌کنیم و یک حدود تعیین می‌شود که از طریق سنجش از راه دور، پیمایشی ، عکس‌های هوایی و ... است و هیچ کاوشی انجام نمی‌شود. اما در نهایت این عرصه و حریم را هم در کمیته خاصمان تأیید می کنیم و باید به امضای پژوهشکده برسد.
وی ادامه داد: البته در حال بررسی هستیم و هنوز جوابی نگرفتیم اما امیدوارم تخلفی صورت نگرفته باشد.
پیش از این مهدی رهبر در گفت و گو با هنرنیوز با اشاره به مدفون شدن بسیاری از آثار شهر باستانی ایوان کرخه و تپه‌های اقماری در زیر انباشت رسوبات طبیعی، تعیین عرصه این شهر باستانی بدون گمانه‌زنی در این منطقه را محال و خنده دار توصیف کرد.
این پیشکسوت باستان‌شناسی درباره این که آیا با عکس هوایی می‌توان محدوده عرصه آثار را مشخص کرد؟ گفت: در منطقه ایوان کرخه سالیان دراز رسوبات جمع شده و آثار را از بین برده و بنابراین با اتکاء صرف به عکس هوایی و ماهواره‌ای نمی‌توان در این منطقه تعیین عرصه کرد. عکس هوایی زمانی جواب می‌دهد که منطقه به صورت محوطه‌های شناخته شده روی سطح باشد و گرنه یک کانال آبی که طی سالیان دراز زیر رسوبات رفته را نمی‌شود از روی عکس هوایی پیدا کرد.
او با تأکید بر این که در خوزستان قدم به قدم آثار وجود دارد ولی زیر رسوبات رودخانه‌ای مدفون شده‌اند و به ظاهر چیزی دیده نمی‌شود، افزود: وقتی در عمق زمین آثار داریم، چگونه با گمانه‌زنی‌های معلوم‌الحال و استناد صرف به ابزارهایی که بر اساس دانش متخصصان رشته‌های دیگر تهیه شده می‌توان تعیین عرصه کرد؟! چگونه از روی نقشه و عکس هوایی می‌خواهیم تعیین عرصه کنیم؟! چگونه قرار است تکلیف آثار تپه‌های اقماری را مشخص کنیم؟!
رهبر تأکید کرد: در باستان‌شناسی مجموعه‌ای از روش‌ها را باید به کار بست. به‌ویژه درباره چنین محوطه‌های پیچیده و مهمی می‌بایست انواع روش‌های کارآمد را به کار بست تا حتی‌الامکان بهترین نتایج را در پی داشته باشد.
