شیوه های نوین روایت شناختی در تحلیل داستان های رمزی فارسی
گذری بر تالیفات پژوهشی ادبیات فارسی؛
شیوه های نوین روایت شناختی در تحلیل داستان های رمزی فارسی
ادبیات داستانی تمثیلی یکی از حوزه‌های وسیع و پرکاربرد در ادب فارسی است که همواره در تاریخ دور و دراز ادب فارسی با زیرشاخه‌هایی چون افسانه تمثیلی، حکایت تمثیلی، تمثیل رمزی، تمثیل رؤیا و الخ مورد توجه بسیاری از ادیبان، قصه پردازان و شاعران قرار گرفته و نمونه‌های بی‌شماری از آن در شکل‌های منظوم و منثور بر جای مانده است.
 
تاريخ : دوشنبه ۱۴ فروردين ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۵۴


به گزارش هنرنیوز، چندی پیش کتاب «داستان‌های تمثیلی _ رمزی فارسی»، نوشته دکتر محمد پارسانسب توسط نشر چشمه منتشر شده است.
دکتر پارسانسب در تألیف کتاب حاضر کوشیده است امتیازات و خصایص ویژه ادبیات داستانی تمثیلی فارسی را از نمونه‌های خارجی آن تفکیک کند و ارائه متفاوتی از مواریث ادبی و فرهنگی گذشته به مخاطبان امروزی داشته باشد. همچنین «تطبیق شیوه‌های نقد جدید روایت‌شناختی و معناشناختی بر آن‌ها، به منظور تحلیل و شناخت داستان‌های تمثیلی فارسی» ازدیگر دلایل تدوین این کتاب بیان شده است.
این کتاب، در چشم‌اندازی کلی، در دو فصل تدوین شده است؛ فصل اول آن مباحث نظری حوزه تمثیل و رمز را مورد بررسی قرار داده و مروری تحلیلی بر روند تکوین و تکامل تمثیل‌پردازی در ایران کرده، و طی آن به تعریف تمثیل، بیان وجه هنری تمثیل، مروری بر سیر پدیدارشناختی تمثیل، گونه شناسی تمثیل، کارکِرد تمثیل، تاریخچه تحلیلی داستان‌های تمثیلی فارسی و بلاغت تمثیل‌های روای فارسی پرداخته است.
در مبحث «وجه هنری تمثیل» می‌خوانیم: «اگرچه بنای تمثیل بر تشبیه استوار است، اما تمثیل به قاطعیت و شفافیت تشبیه و استعاره در ذهن نمی‌نشیند؛ بلکه ابهامی در خور دارد که از ما تأویل و تفسیر می‌طلبد. ابهام تمثیل، از نوع «تعقید» نیست که ناخواسته و بر اثر ضعف گوینده  در تمثیل راه یافته باشد، بلکه آگاهانه و عمدی است. گوینده، اندیشه یا پیام خود را گاه به سبب «ترس از بیان مستقیم» در لفافه قصه می‌پیچد؛ و گاه، برای «ایجاد تأثیر و ماندگاری معنا»، آن را غیرمستقیم در قالب حکایت بیان می‌کند؛

تمثیل‌هایی که شکل داستانی دارند و تمثیل‌هایی که حالت توصیفی و غیرروایی دارند. این دو گروه را می‌توان «تمثیل‌های روایی» و «تمثیل‌های توصیفی» نامید
روشی که واعظان آن را بیش از دیگران به کار برده‌اند؛ و گاه، برای «واداشتن شنونده به تفکر و برانگیختن تخیل او» لباس تمثیل به آن می‌پوشانند.» (پورنامداریان: 1386، ص. 76)
همچنین در «گونه‌شناسی تمثیل»، انواع تمثیل از لحاظ شکل، تشبیه تمثیلی، استعاره تمثیلیه، مثل، کنایه مثلی، اسلوب معادله، افسانه تمثیلی، حکایت تمثیلی، تمثیل رمزی و تمثیل رؤیا بیان شده‌اند و همه این گونه‌ها در دو گروه کلی‌تر جی دارند: «تمثیل‌هایی که شکل داستانی دارند و تمثیل‌هایی که حالت توصیفی و غیرروایی دارند. این دو گروه را می‌توان «تمثیل‌های روایی» و «تمثیل‌های توصیفی» نامید.»
فصل دوم کتاب شامل گلچینی از برترین، زیباترین و عمیق‌ترین نمونه‌های  تمثیلی و رمزی منظوم و منثور قدیم و جدید تاریخ ادب فارسی است که به ترتیب سیر تاریخی طبقه‌بندی و درج شده است. دکتر پارسانسب بلافاصله پس از درج هر نمونه، به بررسی داستان، معرفی و شاید مقایسه ریشه‌ها، نظیره‌ها و مشابهات آن‌ها پرداخته و تحلیل‌هایی روایت‌شناختی و محتوایی از نمونه‌ها ارائه داده است.
مؤلف کتاب، نخستین نمونه‌های تمثیل داستانی فارسی را به دیوان حکیم ناصرخسرو قبادیانی نسبت داده و می‌نویسد: «تمثیل‌های اندک او، غالباً کوتاه، ساده و حکمت‌آموزند و با گزاره‌های قالبی مانند «نشنیده‌ای»، «گویند» و نظایر این‌ها، شروع و به مصراع یا بیتی استدلالی و حکیمانه ختم می‌شوند. وی در قطعه معروف «عقاب» که سابقه آن را به افسانه‌های یونانی باز برده‌اند، و نیز در تمثیل «چنار و کدوبن» از چنین شیوه‌ای استفاده کرده است. در تمثیل‌های ناصرخسرو، از دخالت قصه‌پرداز در سیر روایت اثری نمی‌یابیم. حتی در این حکایت‌ها، عنصر «نتیجه‌گیری» و پندواندرزگویی مستقیم نیز جایی ندارد. ناصرخسرو پیوسته از تمثیل‌های داستانی برای بیان نکته‌های حکمی، فلسفی و اخلاقی با رویکردی به زندگی اجتماعی، سود می‌برد.»
کتاب «داستان‌های تمثیلی ـ رمزی فارسی»  به همراه مقدمه، گلچین قصه‌ها و تحلیل نمونه‌ها، نوشته «دکتر محمد پارسانسب»،  توسط نشر چشمه منتشر شده است. این کتاب در 442 صفحه و شمارگان 1200 نسخه به چاپ رسیده و با قیمت 10000 تومان روانه بازار نشر شده است.

کد خبر: 38819
Share/Save/Bookmark