زاهدی مطلق در گفتگو با خبرنگار گروه کتاب و ادبیات هنرنیوز در خصوص آموزش نقد ادبی به کودکان و نوجوانان گفت : با آموزش نقد ادبی به کودکان موافق نیستم؛ زیرا ظرفیت های کودک برای دریافت نقد و انتقاد هنوز کامل نشده است اما معتقدم آثار کودک و نوجوان باید حتماً نقد شوند. 

وی با بیان این مطلب افزود: کودک نمی تواند وارد حوزه نقد شود چون با توجه به ظرفیت های شناختی اش نمی تواند آموزش نقد را بفهمد و نقد او نقدی صرفا حسی است و از آنجا که برای هر کاری یک سری ظرفیت هایی لازم است لذا کودک نمی تواند به نقد آثار ادبی بپردازد؛ این موضوع مصادیقی دارد، برای مثال به یک پلنگ نمی شود زبان آموخت چون درک و دریافتی از زبان ندارد، کودک هم درک و دریافتی از نقد ندارد

کما اینکه انتخاب کتاب کودک بر عهده بزرگسال است؛ زیرا ممکن است با دیدن صرفاً نقاشی روی جلد کتاب اغوا بشود چه رسد به اینکه بخواهد آموزش نقد ببیند و بیاییم به او نقد قصه را بیاموزیم. 

زاهدی با تأکید بر اینکه «نقد حوزه عقلی و منطق است» خاطر نشان نمود : کودک درگیر احساس و ظواهراست حال آنکه نقد به شناخت و تخصص نیاز دارد، نقد در مصداق همانند عبور از خیابان است؛ وقتی می خواهیم از آن عبور کنیم می دانیم در کجا تردد وسایل کمتر است یا پل هوایی و خط کشی عابر پیاده چه مفاهیمی هستند اما کودک برای عبور از خیابان به مساعدت بزرگترش نیاز دارد و متوجه خیابان نیست، در داستان هم به همین منوال است و اتفاق مشابه آن در حوزه نقد است. 

وی افزود : کودک با حس بینایی خود تصمیم می گیرد، هم از این رو است که نقاشی کتاب کودک اهمیت بالایی دارد و نقاشی ها، کلمات فریبنده و الفاظ گیرا می توانند او را به سمت خود جذب کنند حتی اگر آن کتاب، کتاب خوبی نباشد. 

این منتقد ادبیات با بیان اینکه مسئله آموزش نقد به نوجوان از زوایای دیگری قابل بررسی است، عنوان داشت : معتقدم نوجوان می تواند نقد ادبی را بیاموزد؛ زیرا او مرحله کودکی را پشت سر نهاده و می تواند کتاب خوب و کتاب بد را از هم باز شناسد. 

وی تصریح نمود: منظور من نوجوان نخبه نیست؛ زیرا یک نوجوان معمولی هم می تواند بیاموزد که چه کتابی خوب و چه کتابی کم ارزش است و ما می توانیم با آموزش اینکه برای خرید یک کتاب به نام ناشر، نویسنده یا مترجم و مواردی از این دست توجه کند و برای خود کتابی خوب انتخاب کند او را تدریجاً وارد حوزه نقد کنیم و راه های انتخاب یک کتاب خوب را به او بشناسانیم ولی درباره او هم نقد به آن معنای تخصصی وجود ندارد؛ زیرا سطح دانش نوجوان محدود است و او هم قادر به نقد تخصصی یک اثر نیست و برای آن دانش کافی ندارد و کسی که می خواهد نقد کند باید تاریخ ادبیات، فلسفه، مکاتب ادبی و بسیاری معلومات دیگر بداند تا بتواند یک اثر را از زوایای مختلف نقد کند. 

زاهدی مطلق با تقسیم نقد ادبی به دو حوزه نقد دانشگاهی و نقد حسی بیان داشت: این دو نقد هر دو طرفدارهایی دارند کما اینکه درباره نقد دو نظر کلی وجود دارد؛ نخست آنکه نقد یک کار علمی است و به تخصص دانشگاهی نیازمند است و دوم هنری و ذوقی بودن نقد ادبی است که لزوما با رویکردهای علمی همراه نیست. 

وی افزود: در این میان گروهی که به علمی بودن نقد ادبی اعتنا دارند آن را نقوله ای دانشگاهی می دانند لیکن به نظر من نقد امری ذوقی است و اگر منتقد با استعانت از تخصص خود در آفرینش اثر هنری به نقد سایر آثار بپردازد یقینا نقدی سازنده خواهد بود. 

وی در پاسخ به این پرسش که « نقد ذوقی ممکن است دچار نسبیت باشد و هرگز نتوان بین آن امری مشترک در آثار ادبی و هنری برشمرد» گفت: منظور ما از ذوق، «ذوق تربیت یافته» است کما اینکه برای تشخیص زیبایی یک کت و شلوار ممکن است مردم عادی هر کدام نظری داشته باشند اما اینکه خیاط با توجه به ذوق تربیت یافته اش درباره آن چه نظری بدهد مهم است. 

وی تاکید کرد: به نظر من قدرت تشخیص زیبایی ها و کم و کاست یک اثر از عهده منتقدی که خود با معیارهای آفرینش اثر هنری از آن رو که خود، هنرمند است بهتر بر می آید و اگر منتقد، یک نویسنده یا اهل هنر باشد که مطالعات همه جانبه بر حوزه فعالیتش دارد می تواند دیدگاه های دقیقی در نقد یک اثر هنری یا ادبی ارائه دهد لذا من نقد این گروه را به هنر نزدیکتر می دانم. 

مریم خاکیان