هنر نیوز - این کار نان ندارد، برو سراغ کار دیگری!

محمد مدنیان محمدی عباباف نایینی گفت: اگر نمی‌خواستم ادامه دهم کار 50 سال مرده را زنده نمی‌کردم

به گزارش هنرنیوز؛محمد مدنیان محمدی، زاده‌ی شهر نایین است و 42 سال سن دارد.دور و برش را که نگاه می‌کنی دوعبا می‌بینی. کمی آن طرف‌تر چند کیف با پشم شتر و چند کیف پول توجهت را جلب می‌کنند.طرح‌های جالبی دارند تا به حال کیف پول از جنس عبا ندیده‌ام آن هم با رنگ قهوه‌ای روشن دقیقاً عین پشم شتر. به غیر از این‌ها زیراندازهایی با ترکیبی از رنگ‌های متفاوت جلوه ‌زیبایی به غرفه‌اش داده‌اند. او آرام و صبور پشت دستگاه عبابافی مشغول کار است.

***میراث ماندگار
مدنیان درباره چگونگی ورودش به کار عبابافی می‌گوید: « ما با این کار بزرگ شدیم.این کار ارثیه پدر بزرگ و مادربزرگ من است.میراث ماندگارآنهاست که من هم از آنها یاد گرفته‌ام. پدربزرگ و مادربزرگم تولید کننده عبای نایینی بودند .در واقع هم تولید کننده هم تاجر این کار. من هم چون علاقه داشتم، این کار را از آنها یاد گرفتم و تا امروز ادامه دادم»
او هنگامی را به یاد می‌آورد که اصرار داشته این کار را از پدربزرگش فرا گیرد و او با خنده در جواب این اصرار می‌گفته:« در این کار نان نیست.برو سراغ کار دیگری» و حالا او با خنده‌های متمادی معتقد است که پدربزرگش دروغ نمی‌گفته، این شیطنت دوران کودکی و عشق و علاقه به این کاربوده که مدنیان را سالها پای دستگاه عبابافی نشانده است. هر چند روزگاری پدربزرگ حتی اجازه نمی‌داده نوه‌اش به این دستگاه نزدیک شود، اما تبدیل پشم به نخ و نخ به پارچه برای این عباباف با سابقه آنقدر جذاب بوده که عمرش را به پای این کار گذاشته است.

*** دیگر از استادکاران قدیمی خبری نیست
عبا‌بافی بیش از 150 سال در نایین قدمت ندارد. در آن زمان در اطراف نایین مثل زواره، کوهپایه، جندق و کلاً مناطق کویری استان اصفهان این پارچه برای پوشش‌های زمستانی و مناطق کویری استفاده می‌شده است اما نایینی‌ها این کار را توسعه دادند و مرغوب‌ترین نوع این پارچه‌ها را از کرک شتر و بز برای شیخ نشینان عربی و رجال سیاسی مملکتی تهیه کردند.
به نظر مدنیان دیگر آن استادکاران قدیمی نیستند که بتوانند پارچه‌هایی به آن ظرافت و مرغوبی تهیه کنند اما او هنوز خوشحال است که تولید عبا ادامه دارد.

*** عشقی که پول آن را می‌کُشد
این عباباف یکی از مشکلات این هنر صنایع دستی ایرانی را عدم تمایل جوانان به یادگیری عبابافی می‌داند. هر چند که این صنعت هنوز منسوخ نشده و 50 نفری در نایین مشغول به کارند اما مدنیان همچنان برای عبابافی احساس خطر می‌کند حتی اگر این کار را به پسرش آموزش داده باشد و تعدادی جوان ، در این شاخه از صنایع دستی مشغول به کار باشند.
او این عدم رغبت را با کمی کسب درآمد از این راه گره می‌زند و می‌گوید: « در قدیم مردم این کار را در کنار کشاورزی انجام می‌دادند. درآمد حاصل از عبابافی به تنهایی کفاف زندگی آنها را نمی‌داد، اکنون نیز همین داستان صادق است.هنرمندان همیشه جیبشان خالی است.»
به گفته مدنیان عبا بافته شده از کرک شتر، بز و پشم گوسفند شاید کاربرد امروزی نداشته باشد اما مشتری‌های خاص خودش را از همان زمان تاکنون داشته است. در گذشته پارچه‌های تولیدی از ایران به کشور لبنان، سوریه، مصر و عراق صادر می شده به نظر این بافنده امروز هم اگر تیراژ آن بالا باشد به جاهای دیگر صادر می‌شود اما ظاهراً دیگر این اتفاق نمی‌افتد.
او علت کم شدن این تیراژ را کمبود تعداد شتر نمی‌داند بلکه علت را نوع تولید و دست و پاگیر بودن آن عنوان می‌کند و می‌گوید: « طی چندین مرحله پارچه عبا تولید می‌شود. این یک کار گروهی و خانوادگی است نه یک کار انفرادی. مثلاً یک خانم باید پشم را به نخ تبدیل کند، یک آقا آن نخ را ببافد، یکی دیگر پرداخت کند، دیگری حلاجی و یکی دیگر رنگرزی ، هر کدامش هم یک استاد خاص و جداگانه می‌خواهد.»

*** مرده‌ای که پس از 50 سال زنده شد
نگاهی به زیراندازها می‌اندازم و می‌پرسم اینها فروش خوبی دارد؟ پاسخ می‌دهد: « اینها جاجیم‌های راه راه منسوخ شده 50 سال پیش است که من سه سال است روی کار آوردم و فروش خوبی هم دارد.»
او خود ابتکار عمل به خرج داده و جاجیم‌های منسوخ شده را با طراحی جدید تولید و وارد بازار نموده است. این هنرمند همچنین با پارچه عبا کیف و کیف‌پول درست می‌کند، ابتکار جدیدی که فقط مخصوص مدنیان است و به قول خودش تا کنون کسی جرأت بردن قیچی به سمت پارچه عبا را نداشته مگر برای برش پارچه جهت دوخت عبا.
او معتقد است از بهترین پارچه‌های عبا می‌توان نیمچه پالتو و جلیقه‌های کوتاه زمستانی را تهیه کردالبته مدنیان خود تا کنون این کار را انجام نداده است.

*** نمایشگاه‌های بدون تبلیغات
این عباباف که در نمایشگاه‌های زیادی شرکت داشته، برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی را باعث برقراری ارتباط بین تولید کننده و مصرف کننده می‌داند. به نظر او گاهی کسانی هستند که می‌توانند با این نوع پارچه، ابتکارات جدیدی به خرج داده و برای موارد خاصی از آن بهره بگیرند اما از آنجایی که پارچه عبا را نمی‌شناسند، سراغی هم از آن نمی‌گیرند، پس حضور در نمایشگاه به آشنایی آنها با این نوع بافته نیز کمک شایانی می‌نماید.
او معتقد است برگزاری نمایشگاه باید همراه با تبلیغات باشد و گر نه جواب نمی‌دهد. او مصداق این حرف را روزهای نخست نمایشگاه صنایع دستی برگزار شده در مصلی می‌داند که به خاطر عدم تبلیغ مناسب در 3، 4 روز نخست با کمبود بازدید کننده مواجه بوده است.

*** تنها 3 عباباف
مدنیان تعداد کسانی را که مثل او به صورت حرفه‌ای در شهر نایین مشغول عبابافی‌اند 3 نفر می‌داند و می‌گوید:«البته هنوز 5،6 نفر عباباف 70 تا 80 ساله وجود دارند.»
کارگاه‌های عبابافی نایین زیر زمین هستند، یعنی در زمین‌های کنده شده که برای 700-800 سال پیش است، ساخته شده‌اند. ظاهراً اداره صنایع دستی اقدام به بازسازی، مرمت و تأمین روشنایی این کارگاه‌ها نموده و به هنرمندان و صنعتگران این رشته وام با سود 4 و 8 درصد پرداخت کرده با این همه مدنیان می‌گوید همچنان کسی علاقه‌مند به ادامه عبابافی در نایین ندارد.
او معتقد است اگر کاربرد این پارچه امروزی‌تر و تولید آن درآمدزاتر شود قطعاً با استقبال روبرو‌می‌شود و طبیعتاً تعدادعلاقه‌مندان به تولید آن افزایش می‌یابد.

***وقتی که عاشق می شوی
مدنیان استقبال گردشگران خارجی از عبابافی را خیلی خوب می‌داند و می‌گوید:« ما توریست‌هایی داریم که در کتابهایشان عکس عبابافان قدیمی و کارگاه‌های زیر زمینی وجود دارد، ایران که می‌آیند مستقیماً در استان اصفهان سراغ عبابافان را می‌گیرند و به کارگاه‌ها می‌آیند.از جاجیم‌های من هم خیلی خوششان می‌آید.»
هزینه تولید جاجیم‌هایش 12 هزار تومان است و مدنیان این جاجیم‌ها را 18 هزار تومان به فروش می‌رساند و طبیعی است که هزینه سالیانه‌ی هیچ هنرمند عبابافی از این راه نمی‌تواند تأمین شود، هرچند مثل او صاحب خلاقیت و ابتکار باشد، اما او همچنان به راه خود ادامه می‌دهد. وقتی از او می‌پرسم با این همه سختی و کمبود درآمد بازهم دوست دارید به این کارادامه دهید؟ لحظه‌ای سرش را پایین می‌اندازند و بعد با لبخند می‌گوید « اگر نمی‌خواستم ادامه دهم، کار 50 سال مرده را زنده نمی‌کردم. به قول شاعر :که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها»

مریم اطیابی