هنر نیوز - همیشه پای «کسانی» در میان است!

تأملی درباره انتقادات اخیر مجتبی راعی از برنامه «هفت»؛

برنامه تلویزیونی «هفت» که بی‌تردید از نخستین روزهای پیش تولید تا به امروز در صدر فهرست توجهات سینمایی سیما قرار داشته‌است، در میان اهالی سینما هنوز به جایگاهی که بایسته و شایسته تنها برنامه ترکیبی تلویزیون در حوزه سینما است دست نیافته است. در آسیب‌شناسی این دست‌نیافتن هم نقد و بررسی تا به امروز کم نبوده‌است و جایگاه چنین برنامه‌ای در کنار چهره‌ شناخته شده‌ تهیه‌کننده و مجری آن در میان اهالی سینما و رسانه سبب شده تا بسیاری دست به قلم برده و یا زبان به نقد دوستانه گشوده و تلاش خود را در مسیر هر چه بهتر شدن این برنامه به کار گیرند.
در این میان اما؛ یکی از اتفاقاتی که هر از گاهی این برنامه را با چالشی جدی مواجه می‌کند بازتاب نظر میهمانان سینمایی برنامه پس از حضور و در سایر رسانه‌هاست. نظراتی که غالباً رنگ و بوی گلایه داشته و کلیت برنامه و به طور خاص منتقد و مجری آن را آماج انتقادات قرار می‌دهد. حسن فتحی، مسعود کیمیایی، فرزاد موتمن، مسعود نقاش‌زاده، محسن دامادی، شهرام شاه‌حسینی، حسین فرحبخش و... از سینماگرانی هستند که هر یک در مقطعی زبان به انتقاد از اجرای این برنامه زنده تلویزیونی گشوده و به طور خاص از کیفیت طرح انتقادات نسبت به فیلم‌های در حال اکران گلایه کردند. تازه‌ترین و به تعبیری شاید شدیدترین این انتقادات همین چند روز گذشته از زبان مجتبی راعی کارگردان فیلم سینمایی «عصر روز دهم» عنوان شد. انتقاداتی که اندکی از گلایه‌های مرسوم پا فراتر گذاشته و جیرانی و گروهش را به «تبانی» متهم کرده‌است! راعی در فرصتی که خبرگزاری ایسنا برای نقدوبررسی فیلم «عصر روز دهم» فراهم آورده بود، گفت: هيچ جاي دنيا فيلم‌ها را با جملاتي مثل «شخصيت ما قبل از تيپ»، «فيلم قلابي» يا «فيلم درنيامده است» نقد نمي‌كنند. به نظرم اينها با افرادي مشكل دارند و ميكروفون خوبي هم براي رفع مشكل‌شان پيدا كرده‌اند. برخلاف اينكه برخي فكر مي‌كنند، من در آن برنامه از فراستي ناراحت بودم، من از آن شويي كه آقاي جيراني با دوستش در ابتداي برنامه اجرا كرد، ناراحت شدم. وي ادامه داد: خلاصه «عصر روز دهم» را خود من براي تعداد زيادي از مطبوعات نوشته‌ام. اين‌ها مي‌توانستند يكي از اين مطبوعات را نگاه كنند و خلاصه فيلم را از آن جا بگويند. با اين شوي تحقير فيلم كه اجرا شد، احساس كردم آن افرادي كه به من گفتند به اين برنامه نرو (چون اين برنامه بيشتر يك توطئه گروهي و باندي است) درست بود. ديدم اين افراد شويي را قبلا تمرين كرده‌اند و آن را براي تحقير فيلم اجرا مي‌كنند. به همين دليل براي من روشن بود كه سوالات آقاي فراستي هم از چه دستي خواهد بود. راعي افزود: اولين مساله‌ براي درست كردن هر مساله‌اي صداقت است. اين برنامه هم اگر صداقت نداشته باشد فكر نمي‌كنم هرگز براي سينماي ما مفيد باشد. من احساس مي‌كنم اين افراد با يك اصل مشكل دارند.
و این جدی‌ترین اتهامی است که تا به امروز متوجه گروه سازنده برنامه تلویزیونی «هفت» شده‌است. اتهامی که ای‌کاش واکنشی از سوی عوامل تولید این برنامه به همراه داشته باشد. این ها نه به معنای لزوم دفاع از یک برنامه تلویزیونی که واکنشی است نسبت به دیدگاهی حاکم در میان سینماگران؛ دیدگاهی که می‌توان از آن تعبیر به «انتقاد از سوم شخص غایب» نام برد. براساس این دیدگاه غالب سینماگران در مواجهه با موقعیت‌هایی چون برگزاری یک نشست نقد و بررسی، داوری یک جشنواره و یا کیفیت نامناسب اکران فیلمشان، در اظهارات خود به «کسانی» خرده می‌گیرند که نمی‌خواهند و یا نمی‌گذارند سینما به حیات سالم خود ادامه دهد و در مسیر آن سنگ‌اندازی می‌کنند. بخش دیگری از صحبت‌های راعی درباره نظرسنجی برنامه هفت شاید بهترین نمونه از چنین دیدگاهی باشد: «آماري را ساخته بودند كه 25 درصد گفته‌اند فيلم بسيار ضعيف است. جالب آن كه خبرنگار همين برنامه به سينماها رفته و از اشك‌هاي مردم كه جاري بوده فيلم گرفته است. در همين گزارش هم كه خودشان تهيه‌كرده‌اند همه مردم مي‌گويند اين فيلم «خوب» و «خيلي خوب» است. چگونه مي‌شود در اين شرايط از هر چهارنفر يك نفر به بسيارضعيف و 10 درصد هم به ضعيف راي داده‌اند؟ من مطمئن هستم كه اين آمار را ساخته‌اند. تماشاگر از فيلمم راضي است. چون در جشنواره‌ها 95 درصد افراد كارت‌هايشان را در صندوق بسيار خوب مي‌انداختند. «عصر روزدهم» جزء پرتماشاگرترين فيلم‌ها بوده‌است. فيلمي كه چند روز در چندين انتخاب اول تماشاگران در جشنواره بوده و در سه جشنواره دفاع مقدس منطقه‌اي هم جايزه تماشاگران را گرفته است، چگونه ممكن است از هر چهار نفر يك نفر بگويد «بسيار ضعيف» و ده درصد هم بگويند ضعيف است؟ من مطمئن هستم مساله اين برنامه، سينما نيست.»
نکته پایانی اینکه یک بار دیگر لازم به ذکر است هدف نگارنده این سطور دفاع از برنامه‌ای چون «هفت» نیست که پرده‌پوشی از ایرادات این برنامه کاری بس دشوار است، اما اینکه در انتقاد و بازخوانی ایرادات یک برنامه در مسیر بهبود کار به زیر سوال بردن طیفی از اعضای خانواده سینما کشیده شود چندان خوشایند نیست. مجتبی راعی بی‌تردید یکی از تواناترین کارگردانان سینمای ایران است که با «عصر روز دهم» مسیر تازه در تعامل سینمای ایران با کشورهای منطقه گشود. نقد دوستانه ما بر اظهارات اخیر او نافی این امتیازات و توانمندی‌ها نیست اما شاید اگر خود او نیز امروز به بازخوانی آنچه درباره هم‌کاران خود در برنامه «هفت» گفته بنشیند با ما هم‌عقیده شود که کمی تند رفته است؛ همیشه هم پای «کسانی» در میان نیست!