هنر نیوز - ای کاش تجربیاتم را می نگاشتند

محمدرضا نوید هنرمند آیینه کار گفت: امروزه دیگر کارشناسان معماری ما علاقه ای به هنر آیینه کاری و گچ بری ندارند.
به گزارش هنرنیوز ، آیینه کاری نوعی تزیین داخلی ساختمان، با چسباندن قطعه‌های کوچک آیینه به شکل‌های هندسی ،گل و بته‌های مختلف است.آیینه کاری از دوران پادشاهان صفوی از جمله شاه عباس در ایران رواج یافت، ابتدا تنها در کاخ‌ها و امامزاده‌ها و سپس در منازل و دکان‌ها خودنمایی نمود. آیینه‌کاری‌های چهلستون در اصفهان و نیز حرم مطهر امامزاده حمزه(ع) در شهرری نمونه بارزی از این تاریخچه هستند.
در دوران قاجاریه این هنر رونق بسیار یافت و شاهان و شاهزادگان قاجار علاقه بسیاری به آیینه‌کاری از خود نشان دادند که از جمله آیینه‌کاری‌های تالار جهان‌نما در دوران مظفرالدین شاه، قصر فیروزه در دوران ناصرالدین شاه، کاخ گلستان در دوران شاه طهماسب اول و کاخ نیاوران در دوران پهلوی را می‌توان نام برد.

هنر آیینه‌کاری استاد محمدرضا نوید، هنرمند شایسته و چیردست کشورمان نیز بیش از نیم قرن زینت بخش اماکن تاریخی و متبرکه بوده است .
او می‌گوید: « من درسال 1319 در محله امامزاده یحیی متولد شدم. پدر و دایی‌هایم همه گچ‌بر و آیینه کار بودند ، ما به طایفه شیخان معروف بودیم.ناخودآگاه بعد از تحصیلات ابتدایی وارد این کار شدم و نزد استادان زیادی شاگردی کردم. بیشتر از همه نزد دایی خودم، حاج عبدالکریم نوید تهرانی که رفتار و برداشتم از کار را از ایشان فرا گرفتم.»
آثار زیادی در داخل و خارج از کشور از این استاد به یادگار مانده است که می‌توان به آیینه‌کاری بارگاه حضرت سیدالشهدا (ع)، حضرت رقیه (س)، حرم بی بی شهربانو، امامزاده حمزه، امامزاده طاهر، امامزاده جعفر، امامزاده حسن و سید نصرالدین، ابن بابویه اشاره کرد.
علاقه استاد نوید به بارگاه حضرت شاه‌عبدالعظیم (ع)نیز باعث شده تا کلیه آیینه کاری این آستان مقدس را طراحی، ترسیم و نصب کند.
نوید می‌گوید :«از سال 1346 تا حالا افتخار این را دارم که در آستان مقدس حضرت عبدالعظیم به آیینه‌کاری مشغول شوم. من در زندگی هرچه دارم از دوستی و حضور در جوار آستان ایشان است. هر حاجتی که دارم همیشه با شاه عبدالعظیم در میان می گذارم و همیشه برآورده شده است.»
استاد نوید تا کنون توانسته بیش از 10 هزار متر مربع از حرم شاه عبدالعظیم را در سبک‌های حاشیه‌سازی، مقرنس سازی ، گره کشی ، رسمی بندی و خطوط قرآنی آیینه کاری کند و حدود 1000 مترمربع دیگر را نیز بایدبا دستان هنرمندش آیینه کاری نماید.
او معتقد است وقتی آدم این توفیق را پیدا می کند که درحرم امامان و بزرگان دین کار کند ، ذوق و علاقه اش به کار بیشتر می‌شود و با معنویت خاصی دل به کار می‌دهد .
نوید می گوید:«کار در این نوع اماکن، نوعی احساس امنیت عجیب به انسان می‌دهد. زمانی که در حرم امام حسین (ع) کار می کردم بر روی گنبد و ارتفاع بالا ،همیشه خطر افتادن یا برق گرفتگی مرا تهدید می‌کرد ،اما نوعی احساس امنیت و اینکه کسی هست که مراقب من باشد ،تا این کار را به پایان ببرم سختی ها را برایم هموار می کرد.»

مصالح ساده و سبک یعنی آیینه و خط کش ابزار کار این استاد هستند. او تمام کارهای آیینه کاری از جمله طراحی، ترسیم، برش و نصب را به تنهایی انجام می دهد.
نوید شاگردان زیادی داشته که هم اکنون هرکدام از آنها خود یکی از استادکاران بزرگند.
« قدیم گچ کُشته ، سریش و شیره انگور یا خرما را مخلوط می‌کردند اما من از سال 56 گچ زنده و سریش را مخلوط می‌کنم و چسب چوب را هم به آن اضافه می نمایم تا محکمتر شود، و به این ترتیب ملات چسب آیینه حاضر می‌شود. آیینه هرچقدر شفافتر، سفیدتر و نازکتر باشد، کار زیباتر می‌شود.»

به گفته این استادکار این هنر بر روی گچبری‌های رسمی کاری و مقرنس‌های ساخته شده، دیوار، سقف، طاقچه، جام‌ها، تابلوها و گلدان‌ها انجام می‌شود.
او می‌گوید:« آیینه کاری هر صد سال نیاز به مرمت دارد، زیرا آیینه از شیشه‌ای که یک طرف آن جیوه است، درست می‌شود و با گذشت زمان جیوه اکسید شده و گچ زیر آن می‌پوسد. آیینه کاری باید از ضربه، نم و رطوبت، سرما و گرما حفظ شود چون رطوبت باعث فساد ملات زیر آینه شده و عمر آن را می کاهد. »
نوید از علاقه‌اش به هندسه و ریاضی سخن می‌گوید و اینکه هنرآیینه کاری با این دانش ارتباط تنگاتنگ دارد .
او می‌گوید : « در همه مکان‌ها نمی‌توان از آیینه کاری استفاده کرد. در جاهایی که نورهای مستقیم خورشید نباشد، می‌توانیم از این هنر استفاده کنیم، تشخیص زاویه نور بسیار مهم است.البته آیینه کاری در قدیم در خانه‌های سنتی کاربرد زیادی داشته اما اکنون خانه‌ها به سبک اروپایی است و از آیینه‌کاری و گچ بری در خانه ها استفاده نمی‌شود، از طرفی کارشناسان حوزه معماری هم هیچ علاقه‌ای به سبک‌ها و تزیینات سنتی نشان نمی‌دهند . ای کاش در دانشگاه‌ها آیینه کاری و گچ بری سنتی آموزش داده می‌شد .»
استاد نوید آیینه کاری تالار برلیان، جهان نما و شمس العماره کاخ گلستان را در کارنامه هنری خود دارد. او آیینه کاری «تالار جهان نما» در کاخ نیاوران ،آیینه کاری مقبره سابق ناصرالدین‌شاه، مقبره آیت الله کاشانی و رواق ابوالفتوح رازی را انجام داده است. آیینه کاری هتل شاه عباس اصفهان نیز یکی دیگر از شاهکارهای هنری اوست.
وقتی از او درباره اینکه آیا تاکنون تصمیم گرفته تجربیات خود را به صورت مکتوب درآورد؟ می‌پرسم، در جواب می‌گوید : « من توانایی نوشتن کتاب ندارم . یک بار از طرف کتابخانه ملی به سراغم آمدند و از من خواستند راجع به آیینه کاری کتابی بنویسم .آنها می‌گفتند اروپاییان خیلی به دنبال هنرآیینه کاری ما هستند . در پاسخ گفتم توانایی چنین کاری را ندارم ،یک نفر را که قدرت کتابت دارد ،بیاورید تا برایش توضیح دهم و او مکتوب کند .رفتند و دیگر بازنگشتند. از آن زمان خیلی دوست دارم اطلاعاتم را در اختیار آیندگان بگذارم اما من هنرنوشتن کتاب را ندارم .»
این هنرمند علاوه برآیینه کاری اماکن تاریخیو بقعه‌های متبرکه در ایران ،آیینه کاری رستوران «دالاهو» در آلمان را نیز برعهده داشته است ، آنها به قدری از کار استاد خوششان می‌آید که به وی پیشنهاد ماندن در آلمان با تأمین هزینه‌هایش را می‌دهند اما او قبول نمی‌کند.
«آینه کاری لابی هتل «اکسیدور» در امارات متحده عربی و رستوران هتل «کران پلاز» در کویت از دیگر آثارم است. چه درآلمان چه در این دو مکان انگار آیینه کاری برایشان نوعی هنرنوظهور بود .آنهابا علاقه کارمن را دنبال می‌کردند. »
وی تا کنون توانسته چند دوره در نمایشگاه‌های بین المللی مقام نخست را کسب کند.
« سال 1994 در نمایشگاه اسپانیا شرکت کردم و با آثاری شامل جام ، گلدان و تابلو‌های آیینه کاری شده در این نمایشگاه حضور یافتم که با استقبال زیادی رو به رو شد. یک تابلو بنام «رودرز» که گچ بری روی آیینه است، ساختم و به عنوان هدیه ایرانیان به رییس نمایشگاه تقدیم کردم . اسپانیایی‌ها همیشه دور غرفه ما جمع می‌شدند و خیلی سریع آثار را می خریدند.من درآن نمایشگاه بین‌المللی رتبه نخست را کسب کردم و در ایران هم تقدیر شدم .»
او دو سال پیاپی یعنی در 1992 و 1993 نیز در نمایشگاه مالزی شرکت کرده که در تمام این نمایشگاه‌ها رتبه نخست را کسب کرده است . او می‌گوید در مالزی هم مردم از هنرآیینه‌کاری استقبال می‌کنند.
این هنرمند برجسته بزرگترین آرزویش آن است که خداوند ا به او این توفیق را بدهد تا به آنچه که می‌داند، عمل کند و آنچه را که به عنوان هنر در او به ودیعه نهاده است به دیگران آموزش دهد.
او با خنده می‌گوید :« به غیر از این یک آرزوی دیگر هم دارم .ایران همیشه سربلند و سرافزار باشد.»

مریم اطیابی