هنر نیوز - صنعت گیوه‌چینی، هنریست در بستر فراموشی

انقلاب تکنولوژی و اطلاعات، منجر به تحولات عدیده‌ای در سطح زندگی مردم شده، که این تحولات در مواردی سنت و تاریخ را به چالش کشانده، تا جایی که دیگر آثاری از تمدن پیشین زندگی روستایی، باقی نمانده است.
بسیاری از صنایع سنتی روستایی هم درگیر این تحولات، فراموش شده‌اند و تنها راه باقی ماندن این صنایع نگاه به آنها با چشمی هنرگونه است. صنایع کهن روستایی به نوعی هنر دستی تلقی می‌شوند، هنری که سفره چندین نفر به انتظار بازدهی مالی آن است و هنری که وابستگی روستاییان را به رویکرد صنعتی مطلق کاهش می‌دهد.
گیوه نشلجی هم در زمره این هنرها قرار می‌گیرد که متأسفانه در دست فراموشی است و معدود زنان این روستا به بافت آن مشغول هستند و روزگار خود را با این هنر سپری می‌کنند، پیش از این در روستای نشلج زنان به قالیبافی و گیوه‌چینی مشغول بودند. گیوه‌چینی هنری است که پیش از قالیبافی در روستا رایج بوده و مخارج زندگی با این کار تأمین می‌شده.
گیوه، پاپوشی است سبک، بادوام و مناسب که ویژه مردان روستایی برای راهپیمایی‌های طولانی مدت در مسیرهای ناهموار است و با توجه به این خصوصیات، اغلب افراد پیدایش آن را به روزگارای خیلی پیش از پیدایش سایر انواع پاپوش نسبت داده‌‌اند و همین امر باعث شده تا تولد گیوه با افسانه‌ها پیوند بخورد. تولید گیوه در روستای نشلج هم به 700 سال قبل باز می گردد. این نوع پاپوش از مهمترین صنایع دستی تولیدی در روستا می باشد.
گیوه تولیدی روستای نشلج دارای شکل و نوع ساخت و بافت خاص خود است و در شهرستان کاشان به عنوان بهترین نوع گیوه شناخته می شود، بطوری که وقتی از چیزی محکم و با دوام صحبت می شود می گویند: «مثل گیوه نشلجی»
همه مراحل تولید این پاپوش، دستی است و مواد اولیه آن نخ قالی (که اصطلاحاً تنه نامیده می‌‌شود) و ضایعات چرم است.
رویه گیوه بدست زنان و توسط گونه‌ای سوزن که جوالدوز خوانده می‌‌شود بافته می‌‌شود و قسمت کفی آن که تخت نامیده می‌‌شود به اصطلاح به دست مردان با استفاده از ابزار خاصی آجیده می‌‌شود. در صورت لزوم رویه این پاپوش با استفاده از سریشم اندوده می‌‌شود تا در کشتزارها مانع نفوذ آب به درون آن شود. این نوع گیوه هم با خاکستر شسشو داده می شود.
در بیانی دیگر می‌توان گفت گیوه نشلجی دارای دو قسمت است، در ابتدا زیره یا تخته کفش و پس از آن رویه تهیه می‌شود. برای تخته کفش از کهنه لباس و دوال گاو استفاده می‌گردد.
تخته این نوع گیوه توسط تخت‌کش با ملالت و رنج بسیار تهیه می‌گردد، تخت‌کش ابتدا کهنه‌های لباس را با درفش به سیخ می‌کشد و با کوبیدن‌های بسیار این کهنه‌ها به همراه دوال گاو به هم متصل می‌شوند که از دوام بسیار بالایی برخوردار است.

«زهرا سلطان قربانی نشلجی» متولد 1304 از جمله زنانی است که هنوز این هنر را در روستا حفظ کرده. در سفری که به این روستا داشتیم برای دیدن این هنرمند روستایی به خانه او رفتیم. خانه‌ای ساده که تمام لوازم ضروری زندگی در کنارش بود، اتاقی 4در5 متری که صفای خاصی داشت.
این بانوی هنرمند نشلجی سالها با همسرش به کار تولید گیوه مشغول بوده‌اند، شوهر «زهراسلطان» تخت‌کش بود و زیره گیوه را درست می‌کرد که در سال 67 فوت کرد و زهرا سلطان به‌تنهایی با گیوه‌چینی مخارج زندگی‌اش را تهیه می‌کند.
زهراسلطان 4 پسر و دو دختر دارد که بعد از فوت شوهرش از فرزندانش هیچ کمکی قبول نکرده و به تنهایی هزینه‌های زندگی‌اش را تأمین می‌کند. او ابزار تخت‌کشی شوهرش را هم که شامل انواع درفش و سایر ابزار است حفظ کرده و خودش هنوز از ابزار قدیمی نخ‌ریسی استفاده می‌کند.
تنها سرگرمی زهراسلطان چپق کشیدن است که بعد از اعزام پسرش به جنگ با ملا احمد بارزانی به کشیدن آن روی آورده‌است. او می‌گوید: زنان قدیم قبل از اینکه قالیبافی ایجاد شود به گیوه‌چینی می‌پرداختند، اما امروزه این کار در حال فراموشی است؛ من توانسته‌ام این کار را به دخترانم بیاموزم، اما دیگر کسی به دنبال فراگیری این هنرنیست.
همچنین زهراسلطان از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی معاونت صنایع دستی استان اصفهان کارت شناسایی صنعتگری دریافت کرده‌است.
امیدواریم که این هنر همچون میراث فرهنگی ما حفظ شود.

امیرحسین مکاریانی