از دریچه نگاه علیرضا زرین دست بهتر می توان او را شناخت. زرین دست فیلمبردار برجسته سینمای ایران که بازیگران شناخته شده زیادی در مقابل لنز دوربین او قرار گرفته اند در یکی از آثارش بازی بازیگری را به تصویر کشید که امروز، هم بازی وی و هم نامش در اذهان عموم مانگار شده است.
امروز بعد از گذشت نوزده سال که از درگذشت این هنرمند به یادماندنی می گذرد به سراغ علیرضا زرین دست و آن نگاه تیز بینش رفتیم نگاهی که بسیاری از لحظه های ماندگار تاریخ سینمای ایران را ثبت کرده است. زرین دست از دریچه دوربین خود در یکی از ماندگار ترین سریال های ایرانی ظریف ترین و پنهان ترین حرکات این بازیگر خاطره انگیز را در تاریخ سریال سازی تلویزیون ثبت کرده است.
غلام حسین نقشینه مانند بسیاری از هنرپیشگان سرشناس سینمای ایران کار خود را از تئاتر آغاز کرد گویا او نیز خاک صحنه را اکسیر ماندگاری در عالم نمایش یافت. وی فارغ‌التحصیل اوّلین دوره هنرستان هنرپیشگی تهران در سال ۱۳۱۸ بود و فعّالیّت هنری خود را از سال ۱۲۹۹ با بازی در تئاترهای گروه کمدی ایران در سالن گراند هتل آغاز کرد و در نمایش های زیادی حضور یافت و با ساخت فیلم سینمایی «میهن پرست» پا به عرصه سینما گذاشت و در نهایت در تاریخی ترین نقش خود به عنوان شخصیتی طناز در سریالی پرطرفدار به کارگردانی ناصر تقوایی در سال ۱۳۵۴ ایفای نقش نمود.
مثلث علیرضا زرین دست، ناصر تقوایی و غلامحسین نقشینه در تاریخ سریال سازی تلویزیون در زمان خود توانست اذهان ایرانیان را آنچنان به خود مشغول دارد که از آن پس سطح سلیقه مخاطبان رشد چشمگیری داشت این موضوع تا جایی پیش رفت که کار را برای دیگر سریال سازان سخت کرد. علیرضا زرین دست درباره آغاز این همکاری خاطره انگیز می گوید:« تا آنجایی که حضور ذهن دارم قرار بود نقش دایی جان ناپلئون را بازیگران نامداری که در آن زمان شهرت داشتند بازی کنند آنها کاندیدای اصلی بازی این کاراکتر بودند ولی به نظرم تمام افرادی که آن مجموعه تلویزیونی را دنبال می کردند اذعان داشتند که بهترین فرد برای ایفای چنین نقشی غلام حسین نقشینه بوده است. او به صورت جاودانه در این نقش ظاهر شد.»
زرین دست می گوید قبل از فیلمبرداری این سریال به سراغ رمان «دایی جان ناپلئون» رفتم در این رمان طرحی را مشاهده کردم که مدت ها قبل از انتخاب نقشینه برای این کاراکتر تصویر شده بود. آن تصویر شباهت عجیبی به غلامحسین نقشینه داشت.
زرین دست به سراغ یکی از صحنه های خاطره انگیزش با نقشینه رفت. در این صحنه قرار بود او با دوربینش مرگ کاراکتر اصلی این سریال را ثبت کند درست همان لحظه و همان صحنه که عوامل سازنده سریال پشت دوربین نظاره گر هنرنمایی غلام حسین نقشینه بودند اشک بر گونه های شان جاری شد گویا آن ها دروغ بازیگری نقشینه را باور کردند دروغی که امروز نوزده سال از حقیقتش می گذرد.
فیلم بردار فیلم سینمایی «آبادانی ها»خاطره تلخ دیگری از همکاریش با غلامحسین نقشینه دارد این بازیگر در زمان پروژه ای که با وی همکاری داشته به یکباره دچار بیماری قلبی می شود تا جایی که او چند روز در بیمارستان بستری می شود اما عشق به کار باعث شد در کمترین زمان که باور پذیر نبود خود را در مقابل دوربین زرین دست حاضر کند.
زرین دست در ثبت فیلم های ماندگار بسیاری در تاریخ سینمای ایران حضور داشته است او همچنین با افراد ماندگار بی شماری در پروژه های مختلف سینمایی همکاری کرده او اعتقاد دارد گاهی یک بازیگر ماندگار شدنش را مدیون یک اثر هنری است و گاهی این هنرمند است که بر اساس توانمندی اش یک اثر هنری را در تاریخ ثبت و ماندگار می کند واین رابطه متقابل همواره وجود داشته است به همین دلیل شاید تحلیل او درباره ماندگاری نقشینه در این سریال جای تأمل دارد او در این رابطه می گوید:«همواره برای ماندگار شدن عوامل ناشناخته مختلفی باید کنار هم قرار بگیرند بدون شک راز ماندگاری سریالی که تقوایی ساخت مدیون همین عوامل ناشناخته است که البته یکی از آن ها جاودانه شدن غلام حسین نقشینه در این مجموعه بوده است.»
این فیلمبردار شناخته شده سینمای ایران درباره روند کاری نقشینه می گوید:«نقشینه از نسلی است که نمایش های رو حوضی برای شان مفهوم خاصی داشت و تسلط خاصی برای اجرای چنین تئاترهایی می بایست وجود می داشت که او از این تسلط بهره مند بود. این بازیگر توانمند به سراغ نمایش نامه هایی رفت که کمی در مخاطب به نسبت زمان خودش درگیری فکری آغاز می کرد. البته نباید فراموش کرد که ناصر توایی از اسثناعات نسل خود است او به خوبی می داند که چه بازیگری را باید برای نقش اش انتخاب کند.
زرین دست از جدی بودن نقشینه در کارش می گوید و همواره اعتقاد دارد بازیگری همچون غلام حسین نقشینه سینما برایش جدی بود و این هنر را به نسبت زمان خودش به خوبی می شناخت. نقشینه می دانست که یک اثر هنری در ارتباط خوب و سالم با عوامل سازنده آن ساخته می شود از این رو رفتارش در پشت صحنه به گونه ای بود که تمام گروه دوستش می داشتند. زرین دست در این باره می گوید:«نقشینه هنگامی که برای فیلمبرداری آماده می شد در تمام طول کار اخلاق خوبی داشت او فرد بسیار با حوصله ای بود. او در بازیگری تمرکز خوبی داشت من شاهد بودم که وقتی بازیگری مقابل وی قرار نداشت و او باید در زمان بازی به گونه ای ظاهر می شد که بازیگر مقابلش را می بیند بسیار با تکنیک و تمرکز کارش را انجام می داد.»
هر فردی دارای ویژگی هایی است که اورا در ذهن اطرافیان خود ثبت می کند گاهی این ویژگی آنقدر پررنگ است که تبدیل به صفت فردی می شود از زرین دست در مورد چنین ویژگی هایی دباره نقشینه پرسیدم که گفت:«غلام حسین نقشینه شخصیت دوست داشتنی داشت. او به قدری خوب خاطره تعریف می کرد که افراد جذبش می شدند غلام حسین نقشینه به واسطه جاذبه ای که داشت، افراد علاقه مند بودند کنار او مدت ها بنشینند تا نقشینه برای شان با کلمات خاطره بازی کند اما به نظرم مهمترین ویژگی او رهایی بود که در مقابل دوربین داشت.»
گاهی شاهد حضور هنرمندان یا بهتر بگویم هنرنما ها در بسیاری از آثار و فعالیت های هنری هستیم تنها به این دلیل که شهرتی به دست بیاورند و ماندگار شوند، البته که دیده شدن برای هر انسانی به خصوص اگر هنرمند باشد جذاب، دلگرم و خوشایند است اما این که این مسیر چگونه می گذرد بسیار بایدمورد توجه قرار بگیرد.
