یک کارشناس صنایع دستی گفت :وام شعربافان یک پروسه طولانی است
به گزارش هنرنیوز، شعر به فتح حرف شين به معنای موی انسان يا حيوان و به پارچه‌های سياهی گفته می‌شوند كه از جنس ابريشم هستند و در آنها به صورت راه راه از رنگ‌های ديگر استفاده شده است. شعر هم در يزد بافته می‌شود و هم در كاشان! اما شعرهای كاشان معروف‌ترند.
اما دوران طلايی این نساجی ایران به دوران صفويه برمی‌گردد، در اين دوران، پارچه‌های ابريشمی ساده، زربافت و مخمل‌های ابريشمی در كارگاههای يزد، كرمان و كاشان بافته می‌شود. اين نوع پارچه‌ها معمولا برای جامه شاهزادگان و پرده و روپوش بزرگان به كار برده می‌شد و به عنوان تحفه‌ای فاخر برای بزرگان كشورهای ديگر فرستاده می‌شد. دستگاههای شعربافی به طور عموم چوبی و دارای اندازه‌های متفاوت بودند كه از قسمت‌های مختلفی مانند پدال، نورد(غلتك پارچه پيچ)، ميخ طويله پهلوكش، موم مال، شانه، ورد، ماسوره، ميل ميلك، ساز، ماكو، ميتيز، دفه يا دفتين، گرت ، چرخ سوره پيچي، كيسه شن و دستگاه چله‌دوانی تشكيل می‌شدند. فرصتی دست داد تا درباره این هنر در معرض خطر صنایع دستی با محمد حسین دهقانی کارشناس صنایع دستی استان اصفهان به گفت و گو بنشینیم .
هنرنیوز: به نظر می‌رسد شعربافی در وضعیت بهتری نسبت به مخمل‌بافی قرار دارد. چه فرقی بین مخمل بافی و شعر بافی است.
شعربافی یک پارچه ابریشمی فاقد نقش و طرح پیچیده است و چون به صورت ساده، پولکدار و یا راه راه بافته می‌شود سرعت عمل بافنده بسیار بالاتر از مخمل‌بافی است.مخمل به دلیل تکنیک و پیچیدگی در بافت روند تولیدش بسیار کند پیش می‌رود. در مخمل دو تار و یک پود داریم.همانطور که می‌دانیم یک پارچه تشکیل می‌شود از یک تار و یک پود که درهم آمیخته می‌شود و تشکیل پارچه می‌دهد.اما در مخمل علاوه بر تار و پود که تشکیل بوم پارچه را می‌دهد، یک تار دومی وجود دارد بنام تار تاب که پرز مخمل را تشکیل می‌دهد.
ایجاد کردن این تاب یا پرز مخمل مستلزم آن است که بافنده پس از آن که مرحله‌ای از بافت را پیش می‌برد، برای ایجاد دو رج پرز میلی را از جنس فلز برنج از لا به لای تارهای پرز عبور می‌دهد و روی اینها را با تیغ برش می‌دهد. تکرار همین حرکت باعث ایجاد تاب یا پرز می‌شود. این عمل در واقع کندی تولید را می‌رساند اما در شعربافی چنین اتفاقی نمی‌افتد.
هنرنیوز: چقدر تفاوت زمانی بین بافت این دوپارچه وجود دارد؟
شعرباف با ابزاری به نام ماکوپران به راحتی می‌تواند در طی روز در طول 8 ساعت کار کردن روزی یک متر تا یک متر ونیم پارچه شعر یا ابریشمی تولید می‌کند در حالی که در بافت مخمل با همین مقدار ساعت کار، 20 سانتی‌متر شاید هم کمتر از آن بافته شود.این تفاوت بین شعربافی و مخمل بافی است یکی در تکنیک و شیوه طراحی چله و دیگری فاقد طرح و نقش بودن شعربافی است که این روند به سرعت پیش می‌رود. از طرفی دیگر شعربافی جنبه تزیینی ندارد بلکه جنبه کاربردی دارد. در واقع امروزه به مخمل به عنوان یک پارچه ابریشمی زینتی نگاه می‌کنند اما شعربافی تا به امروز به عنوان یک پارچه ابریشمی کاملاً کاربردی است.
هنرنیوز: در حال حاضر چند کارگاه شعربافی در شهرستان کاشان مشغول به فعالیت است؟ در حال حاضر 60 الی 70 کارگاه شعربافی در شهرستان کاشان فعال است.و حدود 90 شعرباف در کارگاه‌های شعربافی کاشان مشغول به کارند .
هنرنیوز: چرا شعربافی کاربردی‌تراست؟.
این محصول الان یکی از اجزای لباس سنتی اقوام کرد ایران به شمار می‌آید و حتی در شمال عراق،جنوب ترکیه و سوریه از این پارچه استفاده می‌شود، بنابراین تا زمانی که اقوام کرد ما لباس سنتی و فرهنگ بومی خودشان را حفظ می‌کنند، شعربافی زنده خواهد بود چرا که میزان تقاضای معقولی وجود دارد و بافنده هم به نسبت همان تقاضایی که در آن مناطق هست کار را تولید و به کمک دلال و واسطه عرضه می‌کند. اما این چرخه تولید و بازاریابی در مخمل‌بافی تا به امروز وجود نداشته است.
هنرنیوز : پرداخت وام شعربافان همچنان در بلاتکلیفی به سر می‌برد؟
بله این یک پروسه طولانی است و همچنان وامی به شعربافان تعلق نگرفته است.
آبان‌ماه سال 1385، وقتی نخستين سرپرست معاونت هنرهای سنتی و صنايع دستی همراه هيأتی از كارگاههای شعربافی كاشان ديدن كرد، تصميم گرفت در توافقی با بانك مركزی با اعطای تسهيلاتی برای حفظ و سامان‌دهی رشته‌ی شعربافی با 600 سال پيشينه در كاشان اقدام كند.
براساس توافق اين معاونت با بانك مركزی، قرار شد 300ميليون تومان از محل وام‌های قرض‌الحسنه به كارگاههای شعربافي كاشان داده شود، حتا بانك عامل (تجارت) هم تعيين شد؛ اما پس از اين توافق، مسؤولان متوجه شدند، براساس قوانين موجود وام‌های قرض‌الحسنه فقط 500هزار تومان می‌توانند به شعرباف‌ها پرداخت كنند. درحالی‌كه طبق توافق صورت‌گرفته بايد به هر كارگاه شعربافی پنج‌ميليون تومان پرداخت می‌شد. آن زمان، 60 كارگاه شعربافی در كاشان مشمول اين وام می‌شدند، حتی مجوز اين كار از رييس‌جمهور دولت هشتم گرفته شد؛ اما به‌دليل نقص قانونی كه وجود داشت، اين كار متوقف شد.
يك‌سال پس از اين توافق در سال 1386، معاونت هنرهای سنتی و صنايع دستی بار ديگر با سازمان‌های مربوط روی اين موضوع توافق كرد و قرار شد، مدارك لازم را برای سازمان ميراث فرهنگي و گردشگری استان اصفهان بفرستد تا آنها با بانك عامل، يعنی تجارت تفاهم‌نامه‌ای را امضا و شماره‌ی حسابی را تعيين كنند تا اين سازمان يارانه‌ی مورد نظر را به اين شماره پرداخت كند.
بانک تجارت به‌عنوان بانک عامل، پیش‌تر اعلام کرده بود این موضوع مغایر با قوانین وام‌های قرض‌الحسنه است. بنابراین درخواست کرده بود، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بخشی از این وام را تقبل کند؛ اما هیچ حرکتی در این‌باره انجام نشد.
از سویی تهمینه دانیالی زمانی که به‌تازگی کار خود را در معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی آغاز کرده بود، در مهرماه 1388 گفت که اعتبار لازم برای احیا و سامان‌دهی کارگاه‌های شعربافی کاشان تا یک‌ماه دیگر پرداخت می‌شود.
از وعده‌ی دانیالی تا کنون حدود دو سال می‌گذرد و هنوز از پرداخت وام برای احیای کارگاه‌های شعربافی خبری نیست. در این مدت، بسیاری از هنرمندان شعرباف خانه‌نشین و ازکارافتاده شده‌اند. کارگاه‌های برخی از این هنرمندان نیز تعطیل شده است و برخی دیگر با همان اوضاع نامناسب، در کارگاه‌های خود به کار ادامه می‌دهند تا این هنر در حال منسوخ شدن، دست کم منقرض نشود.
