از آثار معماری بازمانده از دوران صفوی، مجموعه مدرسه، بازارچه بلند و کاروان‌سرای برجای مانده در کنار خیابان چهارباغ اصفهان در حدود 320 سال پیش و در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شد که وی آن را به مادر خویش پیشکش کرد؛ از این روی، مدرسه و کاروان‌سرای مادر شاه نامیده شد.

از آثار معماری بازمانده از دوران صفوی، مجموعه مدرسه، بازارچه بلند و کاروان‌سرای برجای مانده در کنار خیابان چهارباغ اصفهان در حدود 320 سال پیش و در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شد که وی آن را به مادر خویش پیشکش کرد؛ از این روی، مدرسه و کاروان‌سرای مادر شاه نامیده شد.

راه ورودی این کاروان‌سرا از داخل بازار مجاور بود و سال‌های متمادی کاروان‌سرای مادر شاه پذیرای مسافران خسته و کاروانیان بود. پس از دوره صفوی کاروان‌سرای مادرشاه نیز کم و بیش متروک شد. در دوران پهلوی اول برای مدتی از این بنا به عنوان پادگان آمادگاه اصفهان استفاده می‌شد که نام خیابان آمادگاه یادگار آن دوران است. در سال‌های بعد فضای نسبتا وسیع این کاروان‌سرا آن را به توقف‌گاه کامیون‌های حمل قند و شکر تبدیل کرد و با قرار ماهانه سی‌هزار ریال در اجاره اداره قند و شکر بود. این کاربری نادرست، بی توجهی مردم و مسئولان، و عوامل طبیعی دست به دست هم داده بود تا رفته رفته این بنای تاریخی را به ویرانی بکشاند. این روند ویران‌گر ادامه داشت تا این که در سال 1336 خورشیدی، شرکت سهامی بیمه ایران به پیشنهاد آندره گدار، که زمانی رییس و در آن موقع مشاور اداره کل باستان‌شناسی بود، طرح بازسازی کاروان‌سرای مادر شاه و تبدیل آن به مهمانخانه و سپس «مهمان‌سرای شاه عباس» را در دستور کار قرار داد. در اجرای این طرح بخشی از زمین‌های اطراف، از شهرداری اصفهان خریداری شد و سرقفلی مغازه‌هایی که در بدنه جنوبی کاروان‌سرا ایجاد شده بود، پرداخت شد و در تابستان 1337 خورشیدی، کار بازسازی ساختمان مهمان‌سرای شاه عباس آغاز شد.

روند بازسازی‌ها به دلایل مالی و فنی در سال 1341 متوقف شد. تا این زمان فقط سی و شش اتاق ضلع غربی ساخته شده بود. پس از دو سال توقف، در اوایل سال 1344، دو پیمانکار جدید ادامه کار را به عهده گرفتند: "شرکت جنرال تکنیک" برای کارهای تاسیساتی و "شرکت دشت" برای کارهای ساختمانی.سرانجام ساختمان جدید با اتاق‌ها و سرسراها، و باغ مهمان‌سرا با غرفه‌های اطراف آن، به شکل کنونی آماده شد و گروهی متشکل از یکصد و پنجاه نفر از هنرمندان، کار آراستن مهمان‌سرا را از اوایل تابستان 1345 آغاز کردند و تا آخر همان سال به پایان رساندند.

اداره این مهمان‌سرا از مهرماه 1344 به مدت دو سال بر عهده "گروه هتل‌داری نگرسکو" از فرانسه قرار گرفت. پس از آن مدیریت مهمان‌سرا به مدیران ایرانی سپرده شد. این مدیران بیشتر از میان کارمندان عالی‌رتبه شرکت بیمه ایران انتخاب می‌شدند.

در سال 1351 شرکت بیمه ایران تصمیم گرفت به توسعه مهمان‌سرا بپردازد. این توسعه تنها از جانب شرق امکان‌پذیر بود. بنابراین با خرید یازده هزار و پانصد مترمربع زمین کناره ضلع شرقی، بخش ضمیمه مهمان‌سرا با هشتاد اتاق، ‌سرسرای ورودی، رستوران، تالار سخنرانی بزرگ و تمامی امکانات یک مهمان‌سرا ساخته شد. از آن زمان تاکنون مهمانسرای عباسی همواره در حال نگهداری، مرمت و توسعه بوده است و مدیران مختلفی را تجربه کرده است.

مدیر فعلی هتل عباسی «بختیار حدادی» است که طبق اساسنامه، از سوی بیمه ایران به این سمت انتخاب شده است. آنچه در زیر خواهید خواند، نتیجه یک گفت و گوی دوستانه با او در دفترکارش و در گوشه‌ای از باغ دل‌انگیز هتل عباسی است. حدادی در این گفت و گو از بیم و امیدش درباره صنعت گردشگری ایران و به ویژه اصفهان می‌گوید و برخی برنامه‌هایش را برای حفظ و توسعه کیفی هتل عباسی بازگو می‌کند:



***گردشگری محور اصلی توسعه!

بختیار حدادی، در گفت گویی اختصاصی، از دغدغه‌هایش برای توسعه صنعت گردشگری گفت و کاستی‌ها و راهکارهای مقابله با آنها را بر‌شمرد. وی در ابتدا ضمن اشاره به اهمیت صنعت گردشگری در جهان گفت: «اکنون دنیا دارد خودش را از صنایع آلوده کننده پاک می‌کند و دیگر دنیای غرب به دنبال صنایع آلوده کننده نیست، دنیا به دنبال این است که درآمد شُسته و رُفته داشته باشد. حتی کشورهایی مثل مالزی که در دو دهه اخیر پیشرفت ناگهانی و سریعی داشته‌اند و حتی کشور ترکیه که تازه به عرصه توسعه پا گذاشته و کشور موفقی هم بوده، اینها خیلی به دنبال صنایع کلان و آلوده کننده نیستند و چیزی که در صدر فعالیت‌های اقتصادی این کشورهاست، صنعت گردشگری است، چون می‌توانند بدون گرفتاری‌های کارگری، بدون گرفتاری‌های آلایشی محیط زیستی و غیره فعالیت اقتصادی به همراه سود کلان داشته باشند. آنها یک هدف در این صنعت دارند و آن هدف اقتصادی است».

حدادی در ادامه به شرایط خاصی که کشورمان در آن قرار داد، اشاره نمود و توسعه گردشگری را راهی برای برون رفت از برخی تنگناها دانست و گفت: «اما ما تفاوتی که داریم به جهت موقعیت و ابعاد فرهنگی، ما از گردشگری می‌توانیم دو بهره ببریم: یکی رشد اقتصادمان و یکی دیگر این که می‌توانیم از آن برای تلطیف فضایی که علیه ما در جهان وجود دارد استفاده کنیم؛ چون حجم تبلیغات منفی علیه ایران در دنیا زیاد است. پس می‌توانیم از صنعت گردشگری تعریف دیگری داشته باشیم و آن تلطیف فضای حهانی به نفع خودمان است».

حدادی در تاکید این مطلب ادامه داد: « غالب گردشگرانی که برای اولین بار وارد ایران می‌شوند در بدو ورود فوق‌العاده با ذهنیت منفی وارد می‌شوند؛ مضطرب هستند، از هر چیز یک انتظار بسیار منفی دارند؛ ولی در موقع خروج فوق‌العاده آرام و با نگرش مثبت و زیبا خارج می‌شوند و این نشان دهنده این اتفاق است که مردم ما و فضای ما را خوب می‌بینند؛ برخوردهای مهربانانه و دوست‌داشتنی و مهمان‌نوازانه، و سایر مسائل، پس ما می‌توانیم این همه تاثیرگذار باشیم در گردشگری؛ پس چرا توسعه ندهیم؟ این نشانه اهمیت گردشگری در توسعه اقتصاد و فرهنگ است».



***رشد گردشگری ایران پایین است!

حدادی همچنین به ابعاد اقتصادی صنعت گردشگری پرداخت و با اشاره به ضعف این صنعت در کشورمان افزود: «در بُعد اقتصادی، برای مثال در ترکیه چیزی حدود 40 میلیون گردشگر در سال گذشته داشته‌اند؛ ترکیه عمده فعالیت‌هایش در حدود 10 تا 15سال گذشته باعث شده که بیشتر از 50 درصد گردشگری این کشور رشد داشته است. ولی ما با این که از لحاظ امکانات گردشگری بسیار غنی‌تر از آنها هستیم، نتوانسته‌ایم رشد خوبی در این مورد داشته باشیم.

گردشگران اروپایی برای ما می‌توانند پردرآمدترین گردشگران باشند چون جاذبه‌های کشور ما برای آنها چیزهای دیگر غیر از ساختمان‌های بلند و غیره است، جاذبه‌هایی مثل طبیعت چهار گانه ما، کویر ما، فرهنگ و قومیت‌های متنوع ما، عشایر ما و دریاچه‌ها و پزشکی‌ما، همه برای آن جاذبه دارد. اما می‌بینیم که نمی‌توانیم رشد کنیم یعنی رشد ما نسبت به توانمان بسیار پایین است؛ دلیل این سخن آماری است که امسال داده شده و حدود 2 میلیون نفر گردشگر داشته‌ایم که در این رقم زوار عراقی و زوار کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا تاجران نیز گنجانده شده‌اند. پس در واقع عدد بسیار درشتی نیست برای کشور ما. حالا چرا این طوری هست؟ یک بخشی از این دلایل سیاسی است و عنادی که کشورهای دنیا و کشورهای صنعتی با ما دارند و یک مقدار هم دلایل داخلی دارد».



***جنگ روانی رسانه‌ها در ستیز با صنعت گردشگری!

حدادی در ادامه به ترکیب سنی گردشگران و روان‌شناسی گردشگری پرداخت و گفت: «اساسا نسل گردشگر در دنیا در حال جا به جایی است و جوانان 19- 18 ساله جای گردشگران مسن را گرفته اند که این جوان‌ها شناختی از تاریخ ما ندارند و فرصت نشده که ما خودمان را به آن‌ها معرفی کنیم. شرایط منطقه‌ خاورمیانه نیز نظامی است و این برای ما بسیار منفی است، چون در دنیا گردشگران که به همراه همسر، دوست و یا یک همراه تصمیم به گردشگری دارند، می‌گردند در دنیا تا یک جایی امن را انتخاب کنند و تبلیغات روی تصمیم آن‌ها تاثیر می‌گذارد.

یکی از این تبلیغات، خبرهای رسانه‌های تصویری خبری است؛ گردشگر در مرحله انتخاب مقصد گردشگری هر وقت تلوزیون را روشن می‌کند، در تمام شبکه‌های خبری دنیا روزی نیست که از خاورمیانه خبر ناگوار نداشته باشند؛ روزی نیست که از همسایه‌های ما یعنی عراق و افغانستان و همچنین خلیج‌فارس خبری پخش نشود؛ جاهایی که بحث انفجار و طالبان و القاعده را داریم؛ هر وقت بخواهد خبری از این دو کشور در دنیا پخش شود یک نقشه منطقه روی تصویر تلویزیون می‌آید که عراق و افغانستان و وسط آنها هم ایران دیده خواهد شد. بیننده بخواهد یا نخواهد ایران را متعلق و وابسته به این دو کشور می‌داند و همین بمباران خبری دارد مرتب صورت می‌گیرد بدون این که به ما ربطی داشته باشد و یا غرضی وجود داشته باشد که البته خیلی هم بدون غرض نمی‌تواند باشد، چون می‌توانند اتفاقات هر کشور را بدون این‌که از ایران تصویری نشان بدهند، اعلام کنند».

وی ادامه داد: «پس نسل جدید گردشگر ایران را این گونه نا امن دیده و این باعث می‌شود که شناخت از ایران برای این نسل یا ناقص یا منفی باشد؛ بخشی از این ماجرا دست ما نیست اما خود ما هم در کلان یک کاری نمی‌کنیم که این وضع را تلطیف کنیم ؛ خودمان می‌آییم اتفاقا دامن می‌زنیم. به عنوان مثال، رسانه ملی ما خبر زمین لرزه 2 ریشتری در گوشه‌ای از ایران را که در دنیا مطرح نیست، گزارش می کند که نه تخریبی داشته و نه بحران منطقه‌ای بوده است و متاسفانه این خبر را می‌آوریم در صدر خبرهای رسانه‌ها و درحال حاضر که عصر ارتباطات است این می‌شود پایه خبر.

مورد دیگر این است که حوادث رانندگی، ماشین‌های مچاله شده و آتش گرفته شده و جنازه آدم‌ها را رسانه ملی بارها و بارها پخش می‌کند و بعد هم روزنامه‌ها تکثیر می‌کنند و این در حالی است که در سایر جاهای دنیا هم این اتفاقات می‌افتد ولی ما خودمان را درگیر ابعاد منفی یک خبر می‌کنیم. اما گردشگر یکی از نیازهایش امنیت جغرافیایی یک منطقه است و امنیت جا به جایی و حمل و نقل در گردشگری است بنابر این وقتی این اخبار مخابره می‌شود، تمامی آژانس‌ها در سراسر دنیا بررسی می‌کنند ببینند ایران کشور مناسبی است یا نه؟ کادرهایی در آژانس‌های بزرگ وجود دارد که بررسی می‌کنند و کشور‌های منطقه خاورمیانه را درجه‌بندی می‌کنند و ویژگی‌های مثبت و منفی این کشورها تعریف می‌شود. سپس آژانس‌ها پیشنهاد می‌دهند که توصیه اولشان کدام کشور است و نمره‌دهی صورت می‌گیرد و در این نمره‌دهی است که این اتفاقات بزرگ‌نمایی می‌شوند، همان اتفاقاتی که توسط خودمان و دیگران بزرگ شده‌اند ولی می‌شد آن‌ها را کنترل کرد».



***موازنه منفی در گردشگری ایران!

حدادی عدم تعادل در خروج و ورود گردشگر به کشور را یکی از مشکلات گردشگری ایران دانست و افزود: «اکنون بالای 2 میلیون نفر توریست ایرانی به ترکیه می‌روند اما پایین‌تر از 50 هزار نفر توریست ترک به ایران می‌آید و هر تاجری هم که از ترکیه به ایران می‌آید تا در لابی هتلی در تبریز 4 پروتکل امضا کند، این توریست درآمدزا نیست. ولی توریست‌های ایرانی بسیار پر درآمد هستند برای ترکیه و در کشور ترکیه برای توریست‌های ایرانی ضریب 2 را قائل می‌شوند و این به دلیل پردرآمد بودن این توریست‌ها برای این کشور است. در حال حاضر تبادل این گردشگران در مقابل کشورهایی مثل دبی، تایلند، و مالزی بسیار ناچیز است و تراز ما زیر منفی است.



اخیرا هم که در کشور مصر آقای بقایی معاهده‌ای برای تبادل گردشگران امضا کردند که ما 14 پرواز و مصر هم 14 پرواز داشته باشند ولی فکر می‌کنید که اقتصاد مردم مصر چقدر قوی است که بتوانند به ایران سفر کنند؟ بسیار ناچیز. اصلا مصری ها اقتصادی قوی ندارند که شهروندانشان در حد مطلوب بتوانند به ایران سفر کنند؛پس اینجا هم ایران ضرر می‌کند ولی مصری‌ها یک سری تبلیغات مثل رقص‌های عربی می‌کنند و از این طرف ایرانی‌ها روانه سفر به مصر می شوند. من اعتقاد دارم در این شرایط اگر این پروازها دائر بشوند به نفع ایران نیست»



***ایجاد بی رویه هتل‌ها، آفت هتل داری!

مدیر هتل عباسی با اشاره به پایین بودن تعداد مسافران و کم بودن سطح اشغال هتل‌های اصفهان، نسبت به ایجاد هتل‌های جدید انتقاد نمود و گفت: «ببینیم در سطح استان اصفهان چه اتفاقی دارد می‌افتد. فرض بفرمایید الان باید 100 درصد اشغال اتاق در هتل‌ها داشته باشیم، اما اکنون ضریب اشغالمان می‌شود 60،70،40 درصد ؛ ولی از سوی دیگر هتل جدید اضافه می کنیم. یعنی این‌که ما توسعه امکانات هتل‌داری مان مطابق ظرفیتمان نیست. در همین یک ماه اخیر حداقل 3 تا 4 هتل افتتاح شده‌اند که بنده دعوت شده‌‌ام یا باخبر شده‌ام، این توسعه هتل با ظرفیت محدود یعنی چه؟ یعنی که شما امکان پیشرفت و رونق را از کل هتل‌ها گرفته اید؛ پس در عرصه فعلی گردشگری در اصفهان توسعه هتل‌ها یک عامل منفی برای بازاریابی ماست».



معصومه شهباز- شاهین سپنتا