هفتمین شماره نشریه «باستان پژوهی» که به زمینه های ایران-شناسی، میراث فرهنگی، باستان شناسی، تاریخ و تاریخ هنر و موزه داری می پردازد، منتشر شد.

به گزارش هنرنیوز؛ مطالب صفحات آغازین این شماره از باستان پژوهی نیز به وضع بحرانی میراث فرهنگی و نابودی میراث فرهنگی و معنوی ایران اختصاص دارد. همچنین موضوع چندپاره شدن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مورد توجه قرار گرفته و پرونده ای با عنوان «خودزنی در هنگامه جنگ» به وضعیت وخیم میراث فرهنگی و باستان شناسی در ایران پرداخته است.

بخش مهمی از مطالب این شماره به پروندة ویژه ای با عنوان «باستان شناسی، فرهنگ و هنر ماناها» اختصاص دارد که در خلال آن به مطالعات باستان شناسی انجام شده دربارة فرهنگ و تاریخ ماناها پرداخته شده است. ماناها یکی از اقوام بومی و ساکن منطقة غرب و شمال غربی ایران در هزارة یکم پ م هستند که در کنار سایر اقوام این خطّه همچون الیپی ها، پَرسوماشی ها، اَلَبریه ای ها و... حکومت هایی را تشکیل داده بودند. تدریجاً این حکومت-های کوچک محلی در مواجهه با امپراتوری نیرومند آشور ضعیف و مضمحل شدند و در پی تشکیل اتحادیة قبایل ماد، که واکنشی در برابر تهاجم آشوری¬ها به لبة غربی فلات ایران بود، در پادشاهی متحد ماد مجتمع گشتند و به حیات خود ادامه دادند. تپه ها و محوطه های معرّف فرهنگ ماناها همچون سایر محوطه های باستانی غرب و شمال غرب کشور، در خلال سال های 1358 تا 1364، مورد تعرض و تجاوز غارتگران اموال فرهنگی قرار گرفتند و آسیب جدی دیدند. به گونه ای که هم اکنون شمار زیادی از آثار مربوط به ماناها در موزه های سراسر جهان از ژاپن تا آمریکا پراکنده است. با توجه به اینکه تاکنون نسبت به شناخت ماناها تلاش های اندکی صورت گرفته، انتشار این ویژه نامه برای گشودن بحث های بیشتر در این زمینه گامی مؤثر است.

از مطالب دیگر این بخش، میزگرد مفصل و خواندنی ای است که با شرکت مهرداد ملکزاده، کامیار عبدی و یوسف حسن زاده برگزار شده و بحث جامعی دربارة باستان شناسی و فرهنگ مردمان مانایی ارائه کرده است. در این میزگرد پژوهشگرانِ صاحب نظر در این حوزة مطالعاتی، به این پرسش که ماناها در کجای تاریخ ما ایستاده اند و چقدر دربارة آنها می دانیم پاسخ گفته¬اند. تکمیل کنندة مطالب این پرونده، کتاب شناسی مطالعات مانایی است که به صورت موضوعی تدوین و نشر شده است.

از دیگر مطالب این شماره، مقاله ای است به قلم کوروش روستایی است که به نقد و ارزیابی فعالیت های یک گروه باستان-شناسی ژاپنی به سرپرستی سه ایچی ماسودا در تپه های سنگ چخماق اختصاص دارد. این مقاله که با عنوان «ماسودا و چخماق: نگاهی به کاوش های هیأت ژاپنی در تپه های سنگ چخماق شاهرود» منتشر شده به دقت به ارزیابی و تحلیل کاوش ژاپنی ها در سال های آغازین دهة 1350خ/ 1970م در ایران می پردازد. تپه های سنگ چخماق یکی از مهمترین محوطه های باستانی مربوط به دورة نوسنگی در خاورمیانه محسوب می شود که هرچند چندین فصل کاوش شده اما کاوشگران در انتشار نتایج آن کوتاهی کرده اند.



در بخش «موزه و موزه داری» این شماره، احسان (اسماعیل) یغمایی سلسله یادداشت های «یافته های دور از بافت» را پی گرفته و به معرفی دو بافته یا پارچة با نگارة شاهین پرداخته که احتمالاً مربوط به دورة آل بویه است.

در بخش گزارش های این شماره نیز دو یادداشت دربارة بقایای بنایی احتمالاً ساسانی با چند قطعه گچبری فاخر که به طور اتفاقی در اسدآباد بهبهان یافته شده، منتشر گردیده است. همچنین در یاداشت دیگری، با توجه به نتایج آزمایشگاهی، تاریخگذاری جدید و دقیقی برای گورستان شمارۀ 88 تنگ بلاغی ارائه شده است.

بخش معرفی و نقد کتاب این شماره نیز نیز نگاهی انتقادی به موضوع «باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن کریم» دارد.



«باستان پژوهی»، با مدیر مسؤولی و سردبیری شهرام زارع انتشار می یابد. این نشریه هر شش ماه یکبار منتشر می شود. این مجله، از معدود نشریات حوزة میراث فرهنگی و باستان شناسی است که علاوه بر متخصصان، مورد توجه غیر متخصصان و عموم دوستداران میراث فرهنگی قرار دارد. برخی از مطالب شمارة اخیر این نشریه به شرح زیر است:





فهرست مطالب



پرونده: خودزنی در هنگامة جنگ

میراث یک ملت؛ یوسفی که به غلامی می فروشنش / حکمت اله ملاصالحی

سربازان یک جنگ فرهنگی / کامیار عبدی

سخت خاک آلود می آید سخن... / شهرام زارع



بازخوانی

نگاهي به كنگرة خاورشناسي پاريس و نتايج آن / شهریار عدل



نگاه

اهداف راهبردی برنامة ده سالة پژوهشکدة باستان شناسی / نوشتة منتشر نشده ای از زنده یاد مسعود آذرنوش

باستان شناسی بومی؛ تعبیرها و سوءتعبیرها / شهرام زارع



پرونده ویژه: تاریخ، فرهنگ و هنر ماناها از دیدگاه باستان شناسی

پادشاهی مانا، دورة ماد، و تاریخ ایران باستان / مهرداد ملکزاده

پادشاهي مانا: نگاهي به ساختارهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي مانا بر پاية آگاهی های باستانشناسي و جغرافياي تاريخي / كاظم ملازاده

درآمدی بر باستان شناسی، تاریخ و فرهنگ ماناها / یوسف حسن زاده

ویژگی های قومی و شهرهای مانایی ها / راینر م. بوهمر، ترجمة فرانک بحرالعلومی شاپورآبادی

“زيويه” و زيويه: جعلِ يك خاستگاه / اُسكار وايت ماسكارلا، ترجمة اكرم غلامي خيبري و سيما ميري

سفال با تزیین کنده در منطقة مانایی ها / راینر م. بوهمر، ترجمة اسماعیل امین مقدم

قاپلانتو؛ محوطه ای کم شناخته در مرکز سرزمین مانا / صدیقه قدرت آبادي و يوسف حسن زاده

کتابشناسی موضوعی مطالعات مانایی / یوسف حسن زاده

گفت وگو: میزگردی دربارة باستان شناسی ماناها / با حضور مهرداد ملکزاده، کامیار عبدی و یوسف حسن زاده



نقد و نظر

ماسودا و چخماق: نگاهی به کاوش های هیأت ژاپنی در تپه های سنگ چخماق شاهرود / کوروش روستایی



موزه و موزه داری

يافتههاي دور از بافت (2) / احسان (اسماعیل) يغمايي



گزارش

گزارشی از بهبهان 1: گچبری روستای اسدآباد بهبهان (عبدالرضا پیمانی)

گزارشی از بهبهان 2: کوشک ساسانی ارگان (شهرام زارع و محمدتقی عطائی)

تاریخگذاری گورستان شمارۀ 88 تنگ بلاغی به روش کربن  14 (رمی بوشارلا، محمدتقی عطائی، خولیو سرمینتو و محمدجواد جعفری)