گزارش هنرنیوز از کارگاه «پژوهش در مستند»:
آنا آگیون: فیلمم باعث آزادی 20 هزار نفر از زندان شد
تاريخ : چهارشنبه ۱۹ آبان ۱۳۸۹ ساعت ۱۱:۴۴
آنا آگیون گفت: در اولین فیلمم سعی در همگرا کردن مردمی داشتم که نسلکشی سختی در میان آنها اتفاق افتاده بود؛ این فیلم باعث آزادی 20 هزار نفر از زندان شد.
آناآگیون پژوهشگر و فیلمساز فرانسوی که با فیلم «همسایه من، قاتل من» در بخش مسابقه بینالملل چهارمین جشنواره بینالمللی جشنواره حقیقت شرکت کرده است، در کارگاه «پژوهش در مستند» که شب گذشته در سالن شماره 3 سینما فلسطین با حضور شفيع آقامحمديان (مدير جشنواره) و شهنام صفاجو (مدير روابط عمومي) برگزار شد ضمن بیان مطلب فوق گفت: اولین بار که به فکر ساخت مستند در ارتباط با نسلکشی در کشور «رواندا» افتادم زمانی بود که 6 یا 7 سال از آن واقعه گذشته بود و من با مقامات ارگانهای قضایی رواندا معروف به «کاچاچا» در آمریکا مواجه شدم که قصد اقامه دعوی علیه نسلکشی در آن کشور را داشتند.
وی ادامه داد: اولین سفر من در آوریل 2000 اتفاق افتاد و تا سال 2001 بیش ار 4 سفر به رواندا داشتم بدون آنکه حتی یک تصویر بگیرم، زیرا باید ارزیابی میکردم که نوع فیلم باید چگونه باشد و ساختار آن به چه صورت شکل بگیرد. نهایتاً بر روستای کوچکی که هزار نفر جمعیت داشت تمرکز کردم. ممکن است در این 4 فیلم خیلی تحقیق نکرده باشم اما وقت زیادی را صرف صحبت با مردم و شنیدن حرفهای آنها کردم. در طول این گفت و گوها به این نتیجه رسیدم که گاهی واقعاً لازم است یک فیلمساز مستند دوربین را کنار بگذارد و فقط با مردم حرف بزند و جامعهای را که قرار است از آن فیلم تهیه کند تماشا کند. 4 فیلم مستند در رواندا ساختهام که در هر 4 فیلم اگر در میان مردم حضور نداشتم و با آنها صحبت نمیکردم، هرگز موفق به ساخت آنها نميشدم.
وی در ادامه به تشریح فرآیند شکلگیری این 4 فیلم پرداخت و گفت: در اولین فیلم من سعی در همگرا کردن مردمی داشتم که نسلکشی سختی در میان آنها اتفاق افتاده بود. نسلکشی که در آن گاه خانواده قاتل و مقتول از خویشاوندان نزدیک یکدیگر بودند. ایده همگرایی از کاچاچا بود که البته این ایده هرگز عملی نشد. کار به گونهای انجام شد که بعد از 50 روز صحبت با مردم یک روز یک دادستان به آن روستا آمد و زندانیانی که معتقد به بیگناه بودن خود داشتند را یکی یکی به مردم معرفی میکرد و اگر مردم اعتراض نمیکردند آنها را آزاد میکرد. این کارگردان ادامه داد: با وجود آنکه من آنجا با 3 دوربین کار کردم اما آنقدر هیجان در فضا بود که کسی متوجه دوربینها نبود. اولین فیلم را اول بار برای مردم همان روستا اکران کردم. یک سال بعد از پایان فیلمبرداری دیگر فکر نمیکردم به آن روستا برگردم.
این فیلمساز در ادامه گفت: زمانی که فهمیدم به خاطر فیلمی که من ساختم 20 هزار نفر از زندان آزاد شدند فیلم دوم را هم ساختم. تفاوت فیلم اول و دوم در این بود که در فیلم دوم متوجه شدم مردم حضور دوربین را به شدت احساس میکنند و این زمانی اتفاق افتاد که در فیلم دوم، مرد جوان 25 سالهای رو به دوربین گفت که چرا بازماندهها و قاتلها را روبرو نمیکنید تا مناظره کنیم. من در ابتدا متوجه این جمله نشدم زیرا به زمان محلی بود اما 3 ماه بعد زمان تدوین فیلم متوجه این مسئله شدم.
آگیون بیان کرد: البته ناگفته نماند همین صحنه بود که انگیزه من برای ساخت فیلم سوم در رواندا شد. در فیلم سوم مدت 7 یا 8 دقیقه مردم با قاتلان عزیزان خود روبرو شدند و با آنها صحبت کردند و دوربین من، واسطه مردم و قاتلها شد. بعد از ساخت این فیلم مردم آن روستا به من گفتند مشکلات ما هنوز تمام نشده و ما میخواهیم دوباره در مورد ما فیلم تهیه کنید. دیگر قصه ساخت فیلم چهارم را نداشتم اما شنیدم که دادگاههای کاچاچا همچنان ادامه دارد.وی در ادامه گفت: برخی معتقد بودند حضور دوربین من در دادگاه ممکن است روند دادگاه را عوض کند و مردم بترسند و حرف نزنند. اما حضور دوربین باعث شد مردم جرأت حرف زدن بیابند این در حالی است که بدون حضور دوربین این امر اتفاق نمیافتاد. اما تمام تلاش من در سر تا سر این فیلمها چه در مرحله فیلمبرداری و چه تدوین این بوده است که حس بودن من در فیلم به بیننده منتقل شود، به این معنی که کار به معنای واقعی مستند باشد.
آگیون در گفتاری کلیتر در ارتباط با انتخاب موضوع فیلمهایش گفت: ساخت فیلم مستند از آن جهت کار سختی است که شما باید موضوعی را انتخاب کنید که در مدت زمان طولانی در هر شرایط از زندگی انگیزه کافی را برای ادامه به شما بدهد. من فیلم مستند را به عنوان رسانه ناقل پیامم انتخاب کردم زیرا ساخت فیلم مستند برای من خاصیت درمانی دارد و امیدوارم بتوانم این خاصیت را به جامعه نیز انتقال دهم.