نفوذی فیلمی است که منظر نگاه خود را به روایت دفاع مقدس از چارچوب ابعاد متداول آن خارج ساخته است.

این فیلم ضمن هم پوشانی چند سویه چندین کاراکتر در خط محوری یک داستان واحد به تجربه ای ساده از برخی جریان های متداول موجود در اردوگاه های اسرا رسیده است.

گرچه پرداخت به موضوع هشت سال جنگ تحمیلی در خط سیر خود همواره با مکتب انگاری مسلط اخلاقی توامان بوده است لکن در ارائه مفاهیم نو گاه با طرح چالش های اساسی ناشی از افق دیدگاه های جامعه شناختی مواجه است.

در این میان انتخاب بهترین درونمایه که هم واجد ارائه متعالی اخلاقیات باشد هم زاویه پرداختی نو داشته باشد مستلزم کند و کاو در موضوعات مشابه است؛ به این ترتیب هم گزینشی منطبق بر الگوهای اصلی لازم است و هم شکستن هنجار عمومی ارائه شده در آثار پیشین حائز اهمیت است.

در این فیلم بستر وقوع عناصر اصلی روایت در کالبد شکل زمانی و طرح رویداد نهادینه شده است، به این صورت که نخست انطباق فصول زمان با فعلیت پنهان موضوع گره خورده است، در کاراکتر نفوذی معنا می یابد و سپس نمایه بندی تضادهای رفتاری و درهم چینش گزاره های تصویری به طرح رویداد اصلی منتهی می شود. این رویداد در واقع پرده افکنی از درونه داستان اصلی است که نظر می رسد شکل اولیه آن در اقتباس میانی و بازپرداخت نهایی تا حد زیادی به ساز و کار یک فیلم نامه جنگی نزدیک شده است.

نفوذی در عین حال حامل کمینه های نامتعارفی است که ماحصل فصل طولانی یک نوشتار عمیق است اما در آخرین باز نویسی به صورت فیلم نامه نهایی به موجز ترین قالب بیان در آمده است که برخی کاستی های آن به خوبی مشهود است زیرا دیالوگ در این فیلم محور عمده بیان گستره روایت است، روایتی که از روابط ساختاری یک اثر مکتوب بر می خیزد و در فیلم به ناچار در دیالوگ ها و خاطرات تصویری صرف بسته شده است.

به رغم وجود این مسئله نفوذی از عهده درهم تنیدگی مفاهیم نسبتا خوب برآمده است و پرسش های اساسی پیدایی موضوع را بی پاسخ نمی گذارد.

نفوذی همچنین وحدت سرفصل کلامی خویش را در تقابل های آنی افکار افراد محفوظ می دارد و همه آنها را در بطن یک واگویی ساده تعریف می کند.

این اثر در عین حال تکمله خود را در کاراکتر گزینی و نقش آفرینی آنان پیدا می کند، و گرچه انتخاب امیر جعفری پس از مجموعه های طنز پیشین در اثر بسیار موفق جلوه یافته است اما به واقع چهره دیگری از او به مخاطب معرفی می کند که گویی تمایز زیادی با حضور همیشگی او در نقش های پیشین وی داشته است.

نیز داوود امیریان در گره گشایی نهایی اثر توانسته است بهترین شکل ارجاع به پتانسیل بازیگر این نقش را چنان نهادینه سازد که ساز وکار خود را در آخرین فصل کارگردانی به مخاطب به شکلی منحصر به فرد عرضه دارد.



مریم خاکیان