به گزارش هنر نيوز به نقل از فارس، حجت‌الاسلام والمسلمين دكتر سيدمصطفي محقق داماد، عضو هيئت علمي دانشگاه شهيد بهشتي در پانزدهمين همايش بزرگداشت حكيم صدرالمتأهلين شيرازي با موضوع «نظام اخلاقي قرآن از ديدگاه علامه طباطبايي» سخنراني كرد.

وي در ابتداي سخنان خود به بررسي ارتباط دين و اخلاق پرداخت و گفت: گرچه اخلاق بايد از منبع بزرگ دين استفاده كند ولي بايد ميان اخلاق و دين تفاوت قائل شد. حكماي سابق جهان اسلام همچون ابن مسكويه و خواجه نصيرالدين طوسي كه در مبحث اخلاق آثار نوشتاري دارند في‌الواقع نظريات جديد و ابتكاري ارائه ندادند بلكه آثار آنها را مي‌توان شرحي بر اخلاق نيكو ماخوس ارسطو ناميد.

استاد حقوق دانشگاه شهيد بهشتي با بيان اينكه اولين كسي كه نظام اخلاقي مدوني را در جهان اسلام طراحي كرد، غزالي است، ابراز داشت: به نظر مي‌رسد امام محمد غزالي نخستين متفكر جهان اسلام است كه نظام اخلاقي مبتكرانه‌اي را ارائه داده است در كتاب «احياء العلوم» غزالي مي‌توان وجه تمايزات خود را با ارسطو به وضوح مشاهده كرد اما نظام اخلاقي غزالي يك خلأ بزرگ دارد و اين خلأ بزرگ ناشي از غفلت غزالي از بزرگترين نظام اخلاقي جهان اسلام است و اين منبع اخلاقي اهل بيت است به عبارت ديگر نقش نظام اخلاقي غزالي غفلت انگاري از منبع وحياني اهل بيت است.

وي در ادامه خاطرنشان كرد: اما بعد از غزالي، عبدالرزاق لاهيجي در كتاب «مهجةالبيضاء» با تاييد منظومه اخلاقي غزالي، خلأو غفلت غزالي را با استفاده از منبع اخلاقي اهل بيت عليهم السلام جبران كرد.

محقق داماد در بخش سوم سخنان خود به بررسي وضعيت فلسفه اخلاق در عصر حاضر پرداخت و گفت: در عصر حاضر مي‌توان علامه طباطبايي(ره) را نخستين فردي دانست كه به موضوع فرا اخلاق توجه و اهتمام داشته است و در آثارش همچون الميزان و اصول فلسفه و روش رئاليسم به اين موضوع پرداخته است.

علامه طباطبايي گرچه در الميزان و اصول فلسفه اشاره‌اي به منبع فكري خود يعني ملاصدرا نكرده است اما مي‌توان ريشه نظريه اخلاقي علامه را در آثار ملاصدرا يافت.

مدرس انجمن حكمت و فلسفه ايران در تبيين نظريه اخلاقي علامه طباطبايي(ره) تصريح كرد: علامه طباطبايي در جاي جاي مختلف تفسير الميزان به نظام اخلاقي اشاره كرده است. علامه طباطبايي در مجلدات اول و چهارم الميزان سه نظام اخلاقي را بررسي و تحليل كرده است. اولين نظام اخلاقي كه علامه طباطبايي بررسي كرده؛ نظام اخلاق فلسفي است كه توسط ارسطو طراحي شده است. نظام اخلاق فلسفي مبتني بر حد و اعتدال است و ارسطو معتقد است اگر نظام اخلاقي‌‌ او عملياتي شود به آرامش مي‌رسيم.

وي افزود: نيروي محركه نظام اخلاقي ارسطو و به تعبير ديگر اخلاق فلسفي عزت و ستايش اجتماعي است. به عبارت ديگر نظام اخلاق فلسفي ارسطو از اجتماع و ماديات فراتر نمي‌رود.

محقق داماد در تبيين دومين نظام اخلاقي كه علامه‌طباطبايي(ره) تبيين فرموده‌اند؛ اظهار داشت: دومين نظام اخلاقي نظام اخلاق ديني است. اين نظام اخلاقي نظامي براي متدينان عامه است. غايت اين مكتب سعادت اخروي و نيروي محركه آن استفاده از نعمت‌هاي اخروي و ترس از عذاب است و روش اين نظام اخلاقي هم انجام واجبات و ترك محرمات است.

اين پژوهشگر برجسته فلسفه و حقوق در ادامه تاكيد كرد: سومين مكتب اخلاقي كه علامه طباطبايي آن را در الميزان تدوين فرموده است؛ مكتب اخلاقي قرآن است كه به نظر علامه طباطبايي اين نظام اخلاقي بسيار متعالي‌تر از ساير نظام‌هاي اخلاقي است و در هيچ مكتب و نظام اخلاقي ديده نشده است.

محقق داماد در پايان بيان داشت: علامه طباطبايي معتقد است كه؛ مكتب اخلاقي قرآن محل اتكاء‌اش توحيد و هدف آن ذات خداوند است و نيروي محركه آن معرفت‌الهي است.