محسن حاج سعید گفت :هدف از مرمت کاروانسرای زین الدین محقق کردن ای کاش توریستهای خارجی برای یک شب اقامت در کاروانسرا بود.

به گزارش هنرنیوز ، اگر ا 60 کیلومتری از یزد به سمت کرمان حرکت کنید، در فاصله 500 متری جاده تنها کاروانسرای گرد ایران به نام کاروانسرای زین‌الدین را که ساخته قرن 10 هجری قمری را می بینید .

این کاروانسرا به دستور زین الدین گنجعلی خان ریگ حکمران کرمان و به امر شاه عباس ساخته شده و محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده و این کاروانسرا پس از مرمت با حفظ اصالت محلی برای اقامت گردشگران مخصوصا از نوع خارجی است.

محسن حاجي سعيد، مدير انجمن مهرورزان جوان و دبيرشوراي تشكل هاي گردشگري استان يزد درباره این کاروانسرا می گوید : «این کاروانسرا به یک لحاظ خاص می‌شود، آن هم گرد بودنش است. اگر دقت کنید5 برج نیم دایره از آن بیرون زده و پلان کاروانسرا گرد است.»

تاریخچه کاروانسرا به دوره شاه عباس صفوی برمی‌گردد، زمانی که شاه عباس دستور ساخت 999 کاروانسرا را داده است.

این مجموعه‌ تقریبا ده سال پیش مرمت شده است . اگر 12– 13 سال پیش به اینجا می‌آمدید، یک آغل گوسفند می دیدید.حدود 150 – 100 سال پیش زین‌الدین، کاروانسرایی بود که کسانی که می‌خواستند از یزد به کرمان بروند، در آن اقامت می‌کردند و یک شب یا بیشتر اینجا می‌ماندند و بعد به سمت کرمان می‌رفتند.



مدير انجمن مهرورزان جوان استان یزد درباره وضعیت جدید این کاروانسرا می‌گوید :« ده سال پیش اینجا به مجموعه پذیرایی از توریست تبدیل شد . گردشگرانی که وارد ایران می‌شوند ،معمولاً احوال کاروانسراهای ایران را می‌پرسند، وقتی یک کاروانسرا به آنها نشان می‌دهیم، می‌گویند: ای کاش می‌شد یک شب در آن بخوابیم. هدف از مرمت این بنا محقق کردن این ای کاش توریست بود. در زین‌الدین این امکان برای توریست مهیا شد که بتواند در یک کاروانسرا نه یک هتل مدرن با همان حس و حالی که کاروانسرا دارد، اقامت داشته باشد .در حقیقت در همان فضا منتها در کنار آن سرویس بهداشتی جداگانه ،سرویس حمام ، آشپزخانه و رستوران تعبیه شد، اما سعی کردند به خود بنا دست نزنند.»

ماحصل دو سال تلاش برای پیدا کردن کاروانسرای مناسب در ایران انتخاب کاروانسرای زین الدین شد. مدير انجمن مهرورزان جوان استان یزد درباره دلیل این انتخاب اظهار می دارد : « نخست اینکه پلان کاروانسرای زین الدین منحصر به فرد است .ما دو کاروانسرای گرد در کل کشور داشتیم . یکی از آنها کاروانسرایی بین کاشان و نطنز در استان اصفهان بود که ویران شده است و در حال حاضر کاروانسرای زین‌الدین تنها کاروانسرای گرد ایران است. یکی دیگر از دلایلش وجود امنیت این منطقه بود. بیشتر کاروانسراها در این مناطق یعنی سیستان ، کرمان،یزد و خراسان ساخته شدند که برای توریست جذابیت دارد (چون می‌خواهد کاروانسرا را در کویر تجربه کند)، اما اگر می‌خواستیم تجربه خوابیدن در کاروانسرا برای گردشگر خارجی و یا حتی داخلی را در سیستان ، کرمان و خراسان فراهم کنیم، امکانش نبود؛ چون امنیت شرق کشور برای اینکه گردشگر خارجی به آنجا برود، خیلی مهیا نیست. از طرفی خود گردشگران خارجی هم به دل این کویرها نمی‌روند . چون در کتاب‌های گردشگری خودشان هم نوشته خیلی به طرف شرق ایران یعنی مرز افغانستان و پاکستان نروید.»

دبيرشوراي تشكل هاي گردشگري استان يزد یکی دیگر از دلایل این انتخاب را قرار گرفتن این منطقه در سیکل گردشگری کشور می‌داند زیرا سیکل گردشگری فرهنگی‌کشور بیشتر در استان اصفهان، شیراز و یزد قرار دارد و گردشگر برای اینکه یک کاروانسرا بینند ،نباید هزار کیلومتر پایین‌تر یا بالاتر برود .

او همچنین به مزیت دوری این کاروانسرا از شهر و نبود سایه نور شهری بر این کاروانسرا اشاره دارد و می‌گوید :« اگر بخواهید برای رصد به کاروانسرا بیایید یا بخواهید با چشم غیر مسلح آسمان کویر را ببینید، اینجا این امکان را به شما می‌دهد،اما اگر در یزد یا یکی از روستاهای دیگر باشید، این امکان دیگر وجود ندارد. »



کاروانسرای زین الدین با قدمتی حدود 430 سال پیش به شماره 960 در سال 51 به ثبت ملی رسیده است .مرمت این بنا از تابستان 1380 توسط برادران امامی آغاز شده و در زمستان 82 فعالیت آن آغاز شد. البته کیست که نداند کویرشبش زیباتر است، هم امکان رصد آسمان هست ،هم نورپردازی اینجا قشنگتر است و هم آفتاب اذیت نمی‌کند. شب کویر هم که خنک‌تر است.

وارد کاروانسرا که می‌شوید ، صفه‌ها هرکدام این حس را به شما می‌دهند که شما در کاروانسرا هستید نه چیز دیگری. اگر در همین فضا بخوابید یا به پشتی‌ها و مخده‌ها تکیه ‌کنید ، روی کف مفروش سکوها پاهایتان را داراز ‌کنید دقیقا به زمانهای دور دست باز می گردید .هر صفه با یک پرده حریم دار می‌شود ، این پرده‌ها نوعی تهیه شدند ،که نشان می‌دهد این پرده برای کاروانسرا نبوده است بلکه برای گردشگران امروزی است که به حریم شخصی احتیاج دارند. آن زمانها این پرده ها نبوده و نهایت شخص چادر یا پارچه‌ای برای تعویض لباسهایش آویزان می‌کرده است. خانم‌ها در سفرها یا حضور نداشتند یا خیلی کم بودند. آنها معمولاً‌ در اتاق‌ها می‌خوابیدند یا یک فضای خصوصی برایشان درست می‌کردند.



حاج سعید می‌گوید: « آن چیزی که گردشگر خارجی را در این مکان شگفت‌زده می‌کند ،این است که شما اینجا شما حس می‌کنید در تاریخ سفر کرده‌اید.گویی آجرهایی اینجا اورجینال است یعنی همین جایی که گردشگر می‌خوابد، 300 – 400 سال پیش هم کسی خوابیده و بعد فردا صبح به مسیرش ادامه داده است. یادم هست یک بار صبح هر چه منتظر شدم، گردشگر من حاضر نشد.30/9 – 9 صبح به سراغش رفتم و گفتم چی شد؟ چرا نیامدی و اینقدر دیر کردی؟ او گفت: من تا صبح خوابم نبرد. تا صبح فکر می‌‌کردم ،صد سال پیش اینجا چه کسانی خوابیدند؟150سال پیش چطور؟ دوده‌هایی که به اتاق چسبیده، دود چند چراغ روشن زیر این سقف است؟چند نفر شب را در اینجا به صبح رسانده اند؟تصور می‌کردم وقتی یک کاروان به اینجا می‌رسید چقدر این مکان برایش انرژی داشته .مسافر بعد از ده ساعت شترسواری در اینجا احساس می‌کرد دیگر به یک نقطه امنی رسیده و آنوقت متوجه شدم لزوم احداث کاروانسرا چیست؟ در حقیقت ساخت کاروانسرا چه کمکی کرده به تجارت مخصوصا در خاورمیانه »



مریم اطیابی