رهبر قنبری کارگردان «آینه‌های غبار گرفته» گفت: مستندساز می‌خواهد جامعه را بازسازی کند.
«آینه‌های غبار گرفته» عنوان فیلمی است از رهبر قنبری که به بررسی تاریخ شکل‌گیری مطبوعات در ایران می‌پردازد. به بهانه شرکت این فیلم در بخش «مستند سیاسی» چهارمین جشنواره حقیقت گفت‌و‌گویی با ایشان انجام دادیم:
هنرنیوز: کتاب‌های تاریخ مطبوعات بر حسب محتوای خود به بررسی تاریخ شکل‌گیری مطبوعات در ایران پرداخته‌اند، آیا فرآیند بررسی تاریخ مطبوعات در فیلم شما هم مثل آن کتاب‌ها است؟
«آینه‌های غبار گرفته» یک تفاوت عمده با آن کتاب‌ها دارد و آن این است که بسیار عمق‌تر و با دیدی متفاوت به واکاوی این مسئله پرداخته است. آن کتاب‌ها تنها فرازهایی از تاریخ مطبوعات را بررسی کرده‌اند و این منجر به یک بررسی سطحی و پراکنده شده است. البته در این میان کتاب‌هایی هستند که در این زمینه بسیار خوب کار کرده‌اند و منبع پژوهشی غنی برای این فیلم بوده است کتاب‌هایی مثل کتاب محیط طباطبایی، ناصرالدین پروین که متأسفانه تیراژ این کتاب‌ها پایین است. اما این را بگویم که بررسی روزنامه به خودی خود جذابیتی ندارد، کار پژوهشی من در ارتباط با این فیلم یک سیر مطالعاتی گسترده از حوزه‌های مختلفی مثل تاریخ سیاسی و تاریخ مطوبوعات در طول 20 سال بوده است.
هنرنیوز: شکل‌گیری روزنامه در هر کشوری نتیجه ابعاد مختلفی از اجتماع آن کشور است. شما در ساخت این فیلم کدام یک از این ابعاد را به صورت برجسته‌تری نشان داده‌اید؟
نام این فیلم به این دلیل آینه‌های غبار گرفته است که روزنامه همانند یک آینه برآیندی از توابع اجتماعی است. قصد من نشان دادن معنای اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری بوده است. اینکه چطور یک روزنامه‌نگار متعهد از داشتنی‌های همان ملت استفاده می‌کند تا دردهای یک جامعه را با قلم خود به تصویر بکشد، نشان دادن اینکه یک روزنامه‌نگار متعهد چه پیوندی با دارایی‌های ملی‌اش دارد. ما در تاریخ مطبوعات‌مان از این دست افراد کم نداشته‌ایم، کسانی مثل دهخدا و صور اسرافیل چگونه از حکایت‌های کوچه و بازار برای بیان درد دل‌های مردم، مبارزه و احقاق حقوق مردم استفاده کردند.
هنرنیوز: چطور به فکر ساخت مستندی در ارتباط با تاریخ مطبوعات افتادید؟
سال 70 به بعد مدت سه سال و نیم برای ساخت مستندی به سفارش سیمافیلم در ارتباط با شیخ محمد خیابانی کار تحقیقاتی انجام دادم. یکی از منابع موجود برای بررسی زندگی و فعالیت‌های شیخ محمد خیابانی روزنامه‌ها بود. در همان سال‌ها بود که فهمیدم روزنامه در ایران چه سر گذشت جالبی دارد و چقدر جذاب است. نتیجه تمام این مطالعات را تبدیل به آینه‌های غبار گرفته کردم.
هنرنیوز: مدت زمان ساخت این مستند چقدر بود؟
کار بر روی این پروژه پراکنده بود و نتیجه سال‌ها تحقیق است. واقعاً نمی‌توانم مدت زمان خاصی را برای آن ذکر کنم.
هنرنیوز: شما به عنوان فیلمساز جایگاه و روند سینمای مستند را با توجه به اخباری مبنی بر اختصاص سینما سپیده به عنوان پاتوق هنرمندان سینمای مستند، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سینمای مستند در ایران جایگاهی جدی ندارد. زمانی که ما از سینمای مستند سخن می‌گوییم یعنی سینمایی که با صنعت سر و کار دارد سینمایی که متکی است بر موضوعات عینی و زنده. اگر توجه به مسائل عینی اجتماعی نباشد، مستند اجتماعی وجود خارجی ندارد. وضعیت مستندساز و مستند در ایران مثل همان آینه‌ای است که غبار گرفته. ما آینه داریم، آینه‌ساز داریم حتی جلا دهنده آن آینه را هم داریم؛ اما غبارهایی بر این آینه است که جلوی کار و پیشرفت را گرفته و این از برخی بی‌توجهی‌ها به این صنعت ناشی می‌شود. ما همواره سینماگران مطرح در سطح جهانی داشته‌ایم، اجتماع هم که همواره وجود داشته؛ پس چرا سینمای مستند ما تاکنون رشد نکرده است؟
من از شکل‌گیری پاتوق هنرمندان مستندساز بسیار تشکر می‌کنم و این اقدام را بسیار ارزشمند می‌دانم و اطمینان دارم که اقدام مؤثری است؛ اما علاوه بر اختصاص سینماهایی به اکران فیلم مستند باید به این نقطه رسید که این پاتوق اعتبارش بالا برود. اعتبار یک چنین مکانی به اندازه‌ای است که یک مستندساز اجازه به تصویر کشیدن و بازتاب مسائل اجتماعی را داشته باشد تا بتواند آن جامعه را بازسازی کند.
هنرنیوز : سخن پایانی؟
آینه‌های غبار گرفته تا قبل از اکران فیلم من است از لحظه اکران من سراغ زندگی خود می‌روم و این فیلم تبدیل به یک موجود اجتماعی تاریخی، فرهنگی و ملی می‌شود.
