ناشران کودک و نوجوان به نیازهای مخاطبان خود بی تفاوت اند. اگر به غرفه های شلوغ و پر ازدهام کودک و نوجوان در نمایشگاه بین المللی کتاب بنگریم، به این مطلب واقف خواهیم شد که حوزه نشر کودک پاسخ مناسبی برای اشتیاق حساس ترین قشر جامعه نیست. این مطلب گواهی است برای فهم این امر که بستری مناسب برای اغنای کنجکاوی کودکان در حوزه انتشارات دیده نمی شود. فهم این امر که کتاب ها متناسب با نیازهای این، رده سنی مطلوب شرایط جسمی این قشر نیست از دیگر مشکلات این بخش است.

آن چه در سراسر دنیا به وضوح به چشم می خورد نگرش عمیق و ذهن حساس ناشران غربی به مقوله نشر کتب چه در بخش بزرگسال و چه در حوزه کودک و نوجوان است. نگاه تیزبین ناشران به مخاطب نکته بحث برانگیزیست که در کشور ما چندان دیده نمی شود.

اگر از جنبه های کاربردی و زیبایی شناختی به این معقوله بنگریم، درخواهیم یافت که اغنای نیاز تصویری هر رده سنی نیازمند تأمل و برسی حرفه ایست. باورهای انسانی و نیازهای آموزشی برای هر رده سنی متفاوت است. توجه به این تفاوت ها باعث ایجاد تنوع در ساختار کتاب ها رد حوزه های مختلف می شود، نکته ای که امروز شاهد آن هستیم یکدستی تقریبی در عناوین و تصاویر کتاب هاست.

بی شک در جوامع پیشرفته بررسی و کارشناسی دقیقی در این خصوص صورت می گیرد . شناخت مخاطبان، حوزه فکری آنان ، شناخت محدودیت های جسمی و فکری و نیازهای اجتماعی آن ها ، شناخت مسائلی که باعث کج فهمی و بدآموزی در سنین پائین می شود، برای جلب نظر مخاطبان ضروری به نظر می رسد. توجه به این مسائل بسیاری از مشکلات جوامع روبه رشد را از بین می برد. آن چه در غرفه های نمایشگاه کتاب چشم را می آزارد در همین نکته نهفته است.

سهل انگاری در حوزه کتابخانی بیش از آن چه به نظر می رسد با بی توجهی مواجه شده است. اما لازم است به این نکته بیاندیشیم که کتاب سازنده فرهنگ اجتماع است و سرنوشت یک قوم را می سازد.

بی گمان مشهود است که اندیشه مخاطبان وابسته به آموزش های دوران کودکی است. حال اگر به غرفه های بخش بین المللی نمایشگاه کتاب بنگریم، به خوبی تفاوت نگرش به قشر تأثیرپذیر و طبعاً آسیب پذیر جامعه را در خواهیم یافت. توجه به ظاهر کتاب و گریز از قطع های رایج که به نوعی در پرورش قدر ت اندیشه و کنجکاوی کودکان موثر است به خوبی پیداست. برش های خلاقانه قطع کتاب و تنوع در برش و فضای صفهات مختلف کتاب گرچه به دور ریز کاغذ و طبعاً حزینه ها می افزاید لیکن در جذابیت و پرورش قدرت خلاقه کودک موثر است.

از سوی دیگر جنس کتاب ها نکته ای است که در کشور ما هرگز رعایت نشده است. در موارد محدودی حتی در صورت رعایت این نکات به علت بالا بودن قیمت نهایی کتاب مخاطب عام ندارد .

علت دیگر فرهنگ جامعه است.برای ناشران حزینه پائین و سود بالا مد نظر است که این امر بدون شک در عدم توجه به نیاز مخاطب کودک و نوجوان موثر است. اگر در این حوزه با دید حرفه ای بنگریم، به ریشه هایی دست می یابیم که ما را در شناخت آسیب شناسانه کتاب کودک یاری می رساند.

تصاویر نامناسب بسیاری از کتاب ها نیز امری ازین دست است. آن چه در تصاویر مشهود است این است که پرداختن به یک مضمون با تصاویر حرفه ای که قطعاً در قیمت تمام شده کتاب اثرگذار است ، برای ناشران به صرفه نیست. از سویی تا زمانی که والدین در انتخاب کتاب ها حساسیت خاصی نشان می دهند، تغییر در این امر بعید به نظر می رسد.

حال توجه به این امر ضروری به نظر می رسد که ناشرانی مانند شباویز که به حساسیت های تصویری مخاطب کودک و نوجوان خود توجه می کند، دیگر شاهد توجه مخاطب اصلی خود نیست و مخاطبان اصلی این ناشر را هنرآموزان و دانشجویان رشته های هنرهای تجسمی تشکیل می دهد. نیاز تصویری کودکان و نوجوانان امری است که به ناشران راحتی از کنار آن عبور می کنند و عدم احساس نیاز از سوی والدین به این امر دامن می زند.

حال به نظر می رسد تفکر در باب نگرش ناشران به معقوله کتاب کودک موضوعی تأمل برانگیز است.



مینا عبدی