گفتگوی هنرنیوز با فرهاد حسن زاده؛
جهانی فکر میکنم ولی آبادانی می نویسم
فرهاد حسن زاده نویسنده محبوب کودک و نوجوان که از بین هشتاد کتابی که منتشر کرده است، رمان «هستی»، «حیاط خلوت»، «عقرب های کشتی بمبک» درزمره پُرمخاطب ترین آثار او قرار دارند.
تاريخ : يکشنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۳۹۴ ساعت ۱۳:۲۰
حسن زاده روح خود را متعلق به دیار روزهای سخت جنگ میداند اما شکوه موطنش را در آینه آثارش تصویر کرده تا کودکان و نوجوانان این مرز و بوم، آبادانِ چشمهایش را در وسعت نخلستانها ببینند و با نگاه او همراه شوند.
به این بهانه با او که همینک مسئول صفحه طنز ضمیمه «دوچرخه» روزنامه همشهری است به گفتگو نشسته ایم؛
*آقای حسن زاده از زادگاهتان برای ما بگویید و اینکه موطن شما، چقدر در نوشته هایتان آیینه شده است؟
من متولد آبادان هستم و سالهای کودکی تا اواخر نوجوانی ام را در آبادان گذراندم ولی به دلیل جنگ و شرایطی که پیش آمد با خانواده به تهران مهاجرت کردیم؛ از بین هشتاد کتابی که از من منشر شده حدود ده اثر به جنگ و زادگاهم ارتباط دارد و تمام مشقات آن دوران در این آثار انعکاس پیدا کرده است.
یکی از کتابهای من رمان«حیاط خلوت» است که انتشارات ققنوس آن را منتشر کرده است؛ «حیاط خلوت» رمان آبادان است یعنی اگر کسی می خواهد آبادان را بشناسد باید «حیاط خلوت» را بخواند یا رمان «هستی» که رمان محبوب بچه ها است، فضای آبادان و جنگ و مهاجرت را نشان میدهد؛ همچنین در کتاب «عقرب های کشتی بمبک» به توصیف آبادان ۱۳۵۷ پرداخته ام و همه این رمانها را که به نوعی با زادگاهم در ارتباط است بسیار دوست میدارم.
*ایام جنگ مصادف با کدام قطع از زندگی شما بود؟ همه آنچه در کتابهایتان نوشته اید تجربه شخصی از آن دوران است؟
ایام جنگ، مصادف با پایان دوره نوجوانی من است؛ بخش کوچکی را به چشم خود دیده ام اما بخشی را تحقیق کردم و بخش دیگر را با خانواده های مهاجران و خانواده های دیگری که درگیر جنگ بودند به گفتگو نشستم تا تکه های داستانی جذاب را از بین این تحقیقات بیرون کشیدم و روی آنها کار کردم؛ در واقع ویژگی های کار من درباره آبادان این است که به زندگی خانواده های جنگ زده پرداختم.
*به عنوان کسی که سالها از موطن خود فاصله گرفته و در پایتخت زندگی می کند آیا حس غربتی را از این دوری تجربه کرده اید؟
یک نویسنده وقتی اثرش خلق می شود و مخاطبان گسترده ای از شهرهای مختلف یک کشور دارد و شاید اثر او به زبانهای دیگر هم ترجمه شود حس می کند به دنیای وسیع تری تعلق دارد تا به یک خاک محدود.اگرچه ممکن است ریشه های او در آن خاک باشد و در نوستالوژی های مختلف بخواهد آنها را بنویسد اما اثر او دیگر فقط به همان خطه متعلق نیست.
من فقط تعلق به یک قطعه خاک که موطنم هست ندارم بلکه به قطعه وسیع تری به نام ایران متعلقم، بنابراین شاید مثل دیگران خود را درگیر این غربت ندانم. اصلا این یک اصل است که «جهانی فکر کن ولی بومی بنویس» و به اعتقاد من این ایده های جهانی باید وجود داشته باشد و بعد نویسنده بیاید روی مناطق بومی خودش کار کند که در این صورت آن اثر، موفق خواهد بود.
*با توجه به محدودیت ها و کمبود برخی امکانات که در شهرهای ایران وجود دارد، چه توصیه ای به کودکان و نوجوانان استانهای کشور و به خصوص آبادان دارید؟
محدودیت ها دردآور است و جای تاسف است ولی من فکر می کنم مناطق جنوب ایران پتانسیل بسیار خوبی در کار خلاقه دارند، کما اینکه ما بسیاری از نویسنده ها و فیلم سازهای خوبمان متعلق به خطه جنوب بودند اما با همان امکانات محدود زمان خودشان در دهه های چهل، پنجاه و شصت توانستند افراد موفق امروز باشند لذا بچه ها باید بتوانند با همین شرایط که هست گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند و توقع زیادی از دیگران نداشته باشند؛ توصیه می کنم تلاش کنند و بسیار کتاب بخوانند.
*به نظر شما چگونه می توان کودکان و نوجوانان را با ادبیات کهن آشنا کرد؟
به نظر من رسانه ها می توانند نقش موثری در شناساندن کتابهای مناسب به بچه ها داشته باشند و می توانند رغبت و انگیزه مطالعه در آنان ایجاد کنند اگر اهالی بخش فرهنگی رسانه با برنامه ریزی های جذاب و خلاقانه روی کتاب های منتشر شده کار کنند نه اینکه روی صندلی بنشینند و صرفا به معرفی کتاب بپردازند.
درست است که در زمانه فعلی، بازی های کامپیوتری و رسانه های دیجیتال فراگیر شده اند ولی به هرحال تلویزیون در خانواده های ما می تواند بسیار موثر باشد و علاوه بر آن رسانه های مکتوب باید خانواده ها و بچه ها را تشویق به خواندن کتاب کنند.
از سوی دیگر نویسنده ها هم باید به سمت و سوی بازآفرینی خلاقانه آثار کهن برای بچه ها بروند و این بازآفرینی به گونه ای باشد که از زبان رسمی و نامانوس خارج شود، با فضاسازیهای امروز همراه و یا تلفیقی از داستانهای امروز و دیروز باشد که پُلی بین ذهن کودک از گذشته تا امروز ایجاد شود چراکه چون ادبیات کهن پشتوانه ای بسیار خوب و قوی برای ادبیات امروز ما چه در بخش کودک و نوجوان و چه برای بزرگسالان است و لذا ادبیات دیروز و امروز ما می توانند در خدمت هم باشند.
* سیستم آموزش و پرورش و مدارس تا چه اندازه می توانند در تلفیق ادبیات کهن با ادبیات امروز موثر واقع شوند و آموزه های تربیتی را به شکلی که در سیستم سنتی آموزش ما از متون کهن وجود داشته به نسل امروز منتقل کنند؟
در گذشته که آموزش رسمی یا به عبارتی تحول یافته به این شکل وجود نداشت از تدریس کتابهایی چون بوستان و گلستان سعدی، کلیله و دمنه و مثنوی معنوی در مکتب خانه ها استفاده می شد که در آن زمان سیستم مناسبی برای آموزش بود اما به واقع ما از آن مراحله عبور کرده ایم و جهان ما هرو روز دستخوش تحولات تازه تری از فناوری است؛ حتی این روزها از خود کتاب هم کمتر استفاده می شود و ابزارهای دیجیتال جای آن را گرفته است، اما همانطور که گفتم میتوان برخی از متون کهن را که جنبه داستانی دارد و از پند، نصیحت و اندرز به دور است به شکل امروزی بازنویسی کرد؛ یکی از ویژگی داستان های سعدی پند آموز بودن آنهاست و اینکه نویسنده می خواهد سریعا به نتیجه ای برسد و آن را به مخاطب القا کند، مخاطب امروز نمی تواند این پندها و نصیحت ها را بپذیرد و دوست دارد خودش به کشف برسد و مسائل را پیدا کند که این دیدگاه اندکی با سیاق متون کهن ما فاصله دارد لذا باید بین بخش های مختلف داستانی تعادل ایجاد کرد و با خلاقیت قلم نویسنده، کودک و نوجوان به این نتیجه برسد که همراه با بازی و ابزارهای الکترونیک و دیجیتال می تواند با متون غنی کهن ادبیات فارسی آشنا شود.
*برای تولید نرم افزارهای آموزشی ادبیات برای کودکان و نوجوانان در این راستا چه گام هایی باید برداشت؟
در تولیدات فرهنگی و نرم افزارهای آموزشی بدون شک یک بخش نیاز بازار است که تولیدکننده وقتی نیاز مردم را ببیند دست به تولید می زند و سود می کند، یک بخش دیگر به حمایت دولت نیاز دارد که باید در این امر سرمایه گذاری کند که چنین نرم افزارهایی تولید و فراگیر شود که باید در این راستا بخش های فرهنگی سازمان ها و نهادها اعم از شهرداری و متولیان کتاب، باید پیشنهاددهنده و حامی باشند، ممکن است بازده اقتصادی چندانی نداشته باشد ولی برای فرهنگ هرچقدر هزینه بشود ارزش دارد زیراکه از این طریق زیربنای فکری جامعه تجهیز و ساخته می شود.
