سازمانهای غیردولتی به عنوان بازوی دوم حرکت هر جامعه بسوی داشتن کشوری توسعه یافته با حفظ معیارهایی پایدار و هدفمند از نقش اساسی و منحصر به فردی برخوردار هستند.

به گزارش هنرنیوز، چهارمین روز از هفته میراث فرهنگی مصادف با شنبه (31 اردیبهشت ماه ) ،از سوی سازمان میراث فرهنگی «میراث و مشارکت های مردمی »نامیده شد . قرار بود در این روز ضمن برگزاری همایش تشکل های غیردولتی حامی میراث فرهنگی (به پیشنهاد اداره کل ثبت آثار) ، کارگاه ثبت آثار معنوی و ایستگاه پرسش و پاسخ نیز برگزار شود که کل این برنامه در دقایق پایانی پنج شنبه شب از سوی سازمان میراث فرهنگی کنسل شد.هرچند نهادهای مدنی همواره به عنوان عنصر تاثیر گذار بر روند رشد و تعالی جامعه برای دستیابی به حقوق خود در زمینه های مختلف مورد توجه ارگانهای دولتی بوده اند اما به نظر می رسد سازمان میراث فرهنگی چندان اهمیتی به این جایگاه نمی دهد .متن زیر یادداشتی است درباره نقش و جایگاه سازمانهای غیر دولتی میراث فرهنگی .



سازمانهای غیردولتی به عنوان بازوی دوم حرکت هر جامعه بسوی داشتن کشوری توسعه یافته با حفظ معیارهایی پایدار و هدفمند از نقش اساسی و منحصر به فردی برخوردار هستند که این جایگاه ناشی از:

- ارتباط همه جانبه فعالین این سازمانها با گروه های مختلف اجتماعی و جوامع محلی شهری و روستایی

- دارابودن تخصص ها و تجربیات مختلف اعضا در کنار یکدیگر و در نتیجه توان بالا در توانمند سازی نیروهای اجتماعی واجرایی , با کمترین امکانات

- امکان ارتباط و استفاده بهینه از نظرات کارشناسان دانشگاهی و تجربی حوزه های مختلف آنهم بدور از مراحل دسته و پا گیر اداری و بیشترین امکان تاثیر گذاری در تصمیم سازی ها به دلیل بهره جستن از نظرات تخصصی و عمومی

- موقعیت منحصر به فرد در بیان نظرات عموم مردم , که در قالب اعضا و یا مخاطبین با این سازمانها در ارتباط هستند که این خصوصیت سازمان های مردم نهاد را به عنوان نماینگان وجدان اجتماعی معرفی می نماید.

- استفاده از نیروهای داوطلب علاقه مند که با تمام توان و حداقل امکانات فعالیت می نمایند.

- امکان استفاده از حمایت مالی , فکری و انسانی عموم جامعه

- امکان ارتباط سریع , راحت و موثر با تمامی لایه های اجتماعی و درجه تاثیر گزاری بالا

- توانایی ظرفیت سازی , آموزش اجتماعی و توانمد سازی همزمان , بخشهای دولتی , خصوصی , اجتماعی و جوامع محلی

- ارتباط گسترده و آسان با رسانه های جمعی , سازمانهای غیردولتی دیگر , نهادهای تخصصی و عموم مردم , جمع آوری و ارائه نتایج فعالیتهای انجام شده در اجتماع , بررسی تاثیرات آنها و دریافت برون داد لازم توسط مجری , با کمترین هزینه و بیشترین بازدهی

- امکان عملی برای حضور در فرایند اجرای برنامه ها که البته نمی باید به صورتی باشد که این سازمانها را به پیمانکاران پروژه های دیگر بخش ها بدل سازد.



موارد اشاره شده و بسیاری مزیتهای دیگر که بیان تک تک آنها در این یادداشت نمی گنجد به خوبی مشخص می سازد که حضور سازمانهای غیردولتی در بخشهای مختلف فرایند انجام فعالیتهای مختلف تا چه میزان دارای ارزش و اهمیت است و چرایی حضور همه جانبه این مجموعه ها در سطحی بالا و هم سنگ با سازمانهای دولتی و فراتر از آن در سطح سازمانهای بین المللی را در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان مشخص می سازد.

به همین دلیل در کشور ما نیز که توسعه پایدار با حفظ ذخایر زیستی نیازی مبرم و غیر قابل انکار می باشد و توجه به بقا و بهره گیری درست از میراث فرهنگی و محیط زیست کشور به عنوان ذخایری بی نظیر و غیر قابل تجدید مسئله ای پر اهمیت بوده و نیازمند یک عزم ملی است شایسته است تا جایگاهی در خور برای حضور کامل و قدرتمند سازمانهای غیر دولتی ایجاد شده و از نیروی این مجموعه ها به درستی سود برده شود.



اما نکته مهم این جا است , تا زمانی که فرایند اجرای یک برنامه کوچک یا بزرگ تنها محدود به دو گام تصمیم گیری و اجرا باشد و بنا بر قاعده موجود تصمیم گیری نیز در اختیار بخشهای دولتی و یا خصوصی قرار گیرد , سازمانهای غیر دولتی در بهترین شرایط نیز فقط در فرایند اجرا که اتفاقا کمترین توان را به جهت داوطلب بودن اعضا و کمبود توان مالی در آن دارند دخیل می شوند و بخش عمده ای از توان آنان نادیده گرفته خواهد شد و متاسفانه به پیمانکارانی تبدیل می شوند که بدلیل پایین بودن هزینه ها به کار گرفته می شوند

اما در صورتی که فرایند انجام کارها به صورتی علمی و گسترده وبا داشتن مراحل مختلف و چند گانه مورد توجه قرار گیرد آن گاه جایگاه اصلی سازمان های مردم نهاد مشخص خواهد شد.

به صورتی که این فرایند را به اختصار باید در مراحل زیر دید

گام اول تصمیم سازی : کاملا مشخص است که تصمیم گیری در رابطه با هر موضوعی و حتی به صورت دسته جمعی و با نظر اکثریت , بدون توجه به طی مراحل تصمیم سازی و بررسی های لازم پیش از اخذ تصمیم نمی تواند فرایند درستی قلمداد شده و تصمیم حاصل از آن لزوما نتایج مورد نظر را به دنبال داشته باشد و اولین نقش سازمانهای غیر دولتی نیز به دلیل بسیاری از مطالب ارائه شده همچون دریافت و اطلاع گسترده از نظرات و دل مشغولی های لایه های مختلف اجتماع , ارتباط با متخصصین و.... در همین گام تصمیم سازی است تا با حضور و نقش آفرینی این مجموعه ها کار پژوهشی گسترده تری صورت گرفته و توجه بیشتری به نظرات عمومی داده شود در گام بعدی بخشهای دولتی و یا مجریان خصوصی تصمیمات بهتری را با توجه به نظرات عمومی و کارشناسی داشته باشند

در ادامه باید توجه داشت که پس از تصمیم گیری نیز به یک باره نمی باید فرایند اجرای هر پروژه ای را آغاز نمود چراکه پیش و همزمان با اجرا نیاز به انجام دو گام اساسی ظرفیت سازی و توانمند سازی هستیم که با توجه به تمامی خصوصیات و تواناییهای سازمان های غیر دولتی آنها می توانند نقشی اساسی در ظرفیت سازی عمومی و آماده نمودن شرایط لازم برای اجرای محیطی برنامه را به شرط حضور و نقش آفرینی قبلی در تصمیم سازی داشته باشند و در زمینه توامند سازی نیز امکانات گسترده ای را در اختیار دارند که اگر به درستی از آن سود جسته شود می تواند زمینه افزایش بهره وری نیروهای درگیر در بخشهای مختلف کار و یا افرادی را که در آینده می خواهند از نتایج انجام پروژه ها استفاده نمایند را فراهم سازد

در زمان اجرا نیز سازمانهای مردم نهاد می توانند در حد امکانات خود گاه وارد عمل شوند اما بهتر است که این حضور بیشتر در بخشهای توانمند سازی نیروها باشد تا خود اجرای پروژه چرا که یکی از وظایف مهم و اساسی این سازمانها که گام پایانی هر کاری است , نظارت و گزارش دهی عمومی بوده و انجام آن مستلزم درگیر نشدن این فعالان مدنی در انجام عملی پروژه ها است.

در گام نهایی همانطور که اشاره شد سازمان های غیر دولتی می باید بکوشند تا نتایج حاصل از انجام پروژه را بررسی کرده و از سوی دیگر نظرات بخشهای اجتماعی مرتبط با آن را نیز در اختیار نهادهای مجری قرار دهند و این خود یکی از خصوصیات منحصر به فرد این مجموعه ها به جهت حضور در نقطه تلاقی مجریان و مخاطبین پروژه ها است.

با توجه به تمامی این موارد سازمانهای غیر دولتی فعال در زمینه میراث فرهنگی نیز می توانند در بخشهای مختلف فرایند تصمیم سازی تا بررسی نهایی فعالیتهای این حوزه حضور یافته و اثرات ارزشمندی را بر پایایی و پویایی نمادهای درخشان تاریخ این سرزمین داشته باشند و ضمن توجه به جایگاه حقیقی خود نسبت به افزایش توان کیفی و توانمد سازی هر چه بیشتر اعضا بکوشند و مسئولین مربوطه نیز می توانند از این ظرفیت حداکثر بهره را ببرند.



بابک مغازه ای

دبیر انجمن ایران شناسی کهن دژ