مجموعه تاریخی امیرچخماق با کم توجهی مسئولین به مکانی برای تردد مهاجرین، بازی کودکان و کسب و کار جگرکی‌ها تبدیل شده است.
مجموعه تاریخی امیرچخماق با کم توجهی مسئولین به مکانی برای تردد مهاجرین، بازی کودکان و کسب و کار جگرکی‌ها تبدیل شده است.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی «هنرنیوز» ، مجموعه امیرچقماق یزد شامل مسجد امیر چقماق، بقعه ستی فاطمه، بازار حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، آب انبار تکیه، نخل و تکیه امیر چخماق است.
بنای اميرچخماق در وسط شهر يزد واقع شده و از جایگاه ویژه‌ای در بین سایر آثار تاریخی این شهر برخوردار است اما این مجموعه فاخر تاریخی هم اکنون در محاق جگرکی‌ها قرار دارد.به گونه‌ای که هر گردش با ورود به بنا نمی‌تواند تعجب خود را پنهان کند .همچنین در کنار دیواره‌های بیرونی این مجموعه، تیرک دروازه فوتبال کودکان و آثار توپ آنها بر دیوار به خوبی قابل مشاهده است .از سوی دیگر این محل تاریخی به مکانی برای تفریح مهاجرین مخصوصا در روزهای تعطیل تبدیل شده و اگر در یک روز تعطیل که معمولا تعداد گردشگران خارجی و داخلی بیشتر است،به این محل مراجعه کنید با گروه زیادی از افاغنه و اعراب ساکن یزد مواجه می‌شوید که این سایت تاریخی شهر یزد را محلی برای روشن کردن آتش و پهن کردن بساط ناهارخود زیر سقف بازارچه تبدیل کرده‌اند تا جایی که رنگ سنگهای بخشهایی از دیواره‌های عمارت امیرچخماق سیاه شده و آثار دوده برآنها به خوبی قابل رویت است.
بنای اميرچخماق و محوطه پيرامون آن به دست والی يزد،«امیرجلال‌الدین چخماق» از سرداران دوره شاهرخ تیموری و همسرش، برای گسترش شهر یزد و تجارت ساخته شده.آن هنگام اين مجموعه بيرون شهر يزد و شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق بنا شده است.
مجموعه امیرچخماق در شهر یزد همچون مجموعه گنجعلی‌خان کرمان و میدان نقش‌جهان اصفهان از جایگاه ویژه تاریخی در شهر برخوردار است.
با ورود به میدان در دو طرف بنا و اطراف محوطه دو دیوار دیده می‌شود.
محسن حاجی‌سعيد مدير انجمن مهرورزان جوان و دبيرشوراي تشکل‌های گردشگری استان يزد درباره این دیوارها می‌گوید:«مجموعه امیرچخماق میدانی داشته که با سه دیوار محصور می‌شده و مسجد امیرچخماق اصلی‌ترین قسمت منتهی شده به این مجموعه بوده،البته چندسال قبل دو ديوار از طرفين بنا کشيدند تا فضای ميدان را باردیگر محصور کنند. اين ديوارها که به شکل تاريخی ساخته شده، نيمه‌کاره رها شدند.»
امروزه زمانی که به این دیواره‌های نیمه‌کاره نگاه می‌کنیم نه تنها با مجموعه ناهماهنگ روبرو می‌شویم بلکه زیبایی مجموعه هم به دلیل بی‌توجهی‌های متعدد زیر سوال می‌رود. ظاهرا قرار بوده مسيرهای پشت اين بنا آزادسازی شده و به طرح ساماندهی مجموعه اميرچخماق اضافه شود، اما همچنان به حال خود رها شدند.
حاجی سعید می‌گوید: «در طرح ساماندهی می‌خواستند دور تا دور ميدان بسته شود تا جلوی تردد خودروها وموتورسواران که به دلیل ایجاد آلودگی صوتی و ارتعاش، به بنا آسیب می‌رسانند، گرفته شود. حدود 5 سال است که می‌خواهند یک خیابان از پشت مجموعه بازکرده و به این ترتیب مجموعه امیرچخماق را بسته و ساماندهی کنند اما متاسفانه چنین اقدامی تا کنون صورت نگرفته است.»
کف‌سازی اطراف مجموعه هم اصلا مناسب نیست. به بنا که نزدیک می‌شوید هرگز تصور نمی‌کنید با جایی شبیه زیرگذر روبرو خواهید شد که بوی جگر و قلوه زیر دماغتان می‌زند. طبیعتا گروهی از گردشگران به همین دلیل از رفتن به داخل بنا منصرف می‌شوند.
بنای اميرچخماق در دوره‌های مختلف تغيير و تحولاتی داشته است. در ابتدا اين بنا حسينيه‌ای وسط ميدان بوده که به مرور زمان ودر دوره‌های افشاریه و قاجاریه،کاشیکاری و مناره‌ها به آن اضافه شده است.
در دوره حاکم پس از اميرچخماق،بازارچه‌اي به نام "حاج‌قنبر" (نام والی شهر)ساخته می‌شود که در زير بنا واقع شده و هدف از احداث آن فروش صنايع دستی و کمک به اقتصاد شهر يزد بوده است، بنایی که امروزه بوی جگر و دود آن همراه با دیوارنویسی‌های زیربنا هیچ تصور زیبایی از گذشته را در ذهن تداعی نمی‌کند.
برای رسیدن به بالای بنای امیرچخماق با پرداخت مبلغی به عنوان ورودی می‌توانید از پلکانهای داخل بنا بالا بروید اما در بالا هم با منظره‌ای عجیب روبرو می‌شوید. کولرها و سیم‌کشی‌های آن آشفته بازاری دیگر را بر روی بام این اثر فاخر رقم زده‌اند.
وقتی به بیرون بنا می‌آیید نخل میدان امیرچخماق با 450 سال عمر متعلق به عصر صفوی معروف به نخل حیدری‌ها دیده می‌شود. چندسال قبل و هنگام شام غريبان، در اثر روشن کردن شمع بخشی از این نخل تاریخی سوخت. ارتفاع این نخل 8.5 متر و اضلاع آن نیز 8.5 در 8.5 متر است.برخی معتقدند بلندی و بزرگی نخل نمادی از تشییع 72 تن به همراه امام حسین (ع) است از طرفی شکل نخل که در دو طرف شبیه سرو است به یاد آزادگی امام و یارانش،به این شکل تراشیده شده است.
مدير انجمن مهرورزان جوان یزد درباره راهکار ساماندهی مجموعه امیرچخماق می‌گوید :« بايد دور تا دور مجموعه از فضای شهر فاصله بگيرد. و ورودیه برای مجموعه امیرچخماق در نظر بگیرند .این کار سبب می‌شود افراد از ورود غیر گردشگران به داخل محوطه جلوگيری شود.»
به نظر می‌رسد باید این مجموعه مورد نظارت بیشتری قرار گیرد و نگهبانانی جهت حفاظت از این مجموعه گمارده شوند تا از آسیب جدی تر به این بنا جلوگیری شود.مکانی که زمانی یادآور اهمیت شهر یزد بوده امروز به عنوان مهمترین بنای تاریخی یزد نیازمند اجرای طرح ساماندهی همراه با برنامه‌ریزی دقیق است. همچنین به منظور ساماندهی فضای داخلی بنا باید مکان دیگری برای جگرکی ها در نظر گرفته شود و زیرگذر همچون گذشته دور مکانی برای ارائه صنایع دستی یزد باشد.
مریم اطیابی
